Ziekenhuizen zijn meer dan puur functionele gebouwen waarin ziekenhuispersoneel efficiënt moet werken en patiënten behandelingen moeten ondergaan. Bij het ontwerp, het ontwikkelen en het gebruik van gebouwen dient de belevingswereld van de mensen te worden betrokken.
Laten we samen nadenken over de kwaliteit van omgevingen waarin mensen in de meest kwetsbare fase van hun leven verblijven, want deze maatschappelijke verantwoordelijkheid kunnen we alleen gezamenlijk dragen. Ik ben ervan overtuigd dat we een grote stap voorwaarts kunnen zetten door de invloed van ziekenhuisomgevingen op het welzijn van patiënten te onderkennen en te integreren in onze planvorming.
Hoe we dat betaalbaar houden? Ik geloof niet dat het antwoord op die vraag moet worden gezocht in nog meer specialisatie, standaardisering, automatisering of kostenbesparing. Gewoon, omdat het verbeteren van het welbevinden van patiënten onder de streep veel meer oplevert.
Ontwerpbeslissingen
Tegenwoordig wordt het belang van de eigen rol en verantwoordelijkheid van de patiënt in het genezingsproces beter onderkend, zo blijkt ook uit de MVO-monitor. Daarom verbaas ik me er nog steeds over dat patiënten en veel medewerkers vaak niet of nauwelijks bij ontwerpbeslissingen worden betrokken.
Hoogste tijd dus om van stakeholdermanagement een werkwoord te maken, met uiteraard de patiënt als de belangrijkste stakeholder. Maar hoe doe je dat in de praktijk, bijvoorbeeld als de wensen van patiënten uiteenlopen? Een werkbare benadering is om de veranderende behoeften van patiënten per ziekte- of herstelstadium als uitgangspunt te nemen. Een patiënt die in het herstelproces al een eind op de goede weg is, heeft andere behoeften dan een patiënt die ligt bij te komen van een zware operatie.
Piepjes uitschakelen
Onderzoek toont aan dat mensen beter en sneller genezen in omgevingen waarin meer aandacht wordt besteed aan subjectieve belevingswaarden. Denk daarbij aan invloeden van licht, lucht en geluid. De kinderen in het Utrechtse Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie bijvoorbeeld krijgen de volledige controle over de natuurlijke lichtinval en de kunstmatige verlichting in hun kamers. Al naar gelang hun eigen behoeften kunnen de kinderen zelf de lichtintensiteit reguleren. Ook het akoestisch comfort kan vaak beter. Alleen al door piepjes en andere geluidssignalen van medische apparatuur uit te schakelen kunnen patiënten zich beter ontspannen. Ook hiermee is bij het ontwerp en de indeling van ziekenhuizen rekening te houden.
En dan de luchtkwaliteit. Die is aanzienlijk te verbeteren door intensiever te ventileren en door meer diversiteit in de beplanting te realiseren. In ontwerpplannen wordt nog steeds onvoldoende rekening gehouden met de invloed van de luchtkwaliteit op onze gezondheid. Dit bewijst dat we nog te weinig vanuit de patiënt en te veel vanuit de functionele aspecten van gebouwen redeneren. Want zeg nu zelf: betere ventilatie mag dan resulteren in een hoger energieverbruik en een minder gunstige duurzaamheidsindex voor het ziekenhuis, maar hoe erg is dat als patiënten daardoor sneller herstellen?
Weg van gebaande paden
De ontwikkeling naar meer patiëntgerichte gebouwontwikkeling is in gang gezet, maar nog niet in een stroomversnelling beland. Wat houdt ons tegen? Schrikken we terug voor de veranderingen nu we beseffen dat de medische resultaten van meer factoren afhangen dan van ingrepen en medicijnen alleen? Het ontwikkelen van effectieve healing environments vraagt om een cultuur waarin we buiten gebaande paden durven treden en openstaan voor nieuwe ideeën. Zo creëren we ruimte voor integraal design. En als we allemaal meewerken, dan hebben we straks ziekenhuisgebouwen die dat ook doen.
Jessica Roelofs is senior consultant en design manager bij Royal HaskoningDHV
Download hier de MVO Monitor Ziekenhuizen, waarmee Royal HaskoningDHV de stand van zaken rond MVO en duurzaamheid in Nederlandse ziekenhuizen in kaart brengt.