De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) hanteert verkeerde uitgangspunten. Zij overschat het belang van vergelijkingen op het niveau van ziekenhuizen en onderschat de reisbereidheid van patiënten. Gevolg: de NMa zet een rem op de kwaliteit en doelmatigheid van ziekenhuiszorg.
‘De Friesland herschikt zorg in provincie’, meldt Skipr op maandag 6 juni. Het bericht verwijst naar een artikel in NRC Handelsblad over het concentreren van complexe ziekenhuiszorg in Friesland in gespecialiseerde ziekenhuizen. De berichtgeving is gebaseerd op een interview met Diana Monissen, bestuurder van De Friesland Zorgverzekeringen.
Volume per aandoening omhoog per ziekenhuis, ziekenhuissterfte omlaag
Met het concentreren van (complexe) ingrepen is forse kwaliteitswinst te behalen. Zo is na concentratie van alvleesklierkanker chirurgie in gespecialiseerde ziekenhuizen de kwaliteit fors verbeterd; de ziekenhuissterfte is van 24,4 procent naar 2,6 procent teruggebracht. Verder blijkt dat een hogere kwaliteit van ziekenhuiszorg ook samengaat met lagere kosten van ziekenhuiszorg. Als de kwaliteit namelijk beter is, treden er ook minder complicaties op. Hierdoor zijn bijvoorbeeld minder her-operaties nodig en kunnen mensen korter in het ziekenhuis verblijven.
NMa hanteert onjuiste uitgangspunten
Vanuit deze gedachte worden ook buiten Friesland plannen ontwikkeld om de ziekenhuiszorg te concentreren in gespecialiseerde centra. Niet alleen zorgverzekeraars zijn hierin actief, maar ook ziekenhuizen zelf willen stappen zetten. Om te komen tot deze concentratie van zorg zijn coördinatie, overleg en soms fusies tussen ziekenhuizen vereist. Dit is het moment waar de NMa in beeld komt: de NMa toetst namelijk of afspraken en/of fusies van ziekenhuizen de concurrentie in de zorg te zeer beperken en zo tot onnodige prijsstijgingen leiden. Deze NMa-toets is een goede zaak en nodig om een goede prijs-/kwaliteitverhouding te bereiken. Helaas zitten er in de huidige toetsingssystematiek van de NMA twee onjuiste uitgangspunten.
1. Toets op niveau ziekenhuis is te grof
Allereerst toetst de NMa op dit moment of er voldoende concurrentie overblijft op het niveau van het ziekenhuis, in plaats van op het niveau van het ziektebeeld. Echter, toetsen op het niveau van een (basis-)ziekenhuis is te grof. De waarde voor de patiënt wordt gecreëerd op het niveau van het ziektebeeld, niet op het niveau van het ziekenhuis. Immers, een darmkankeroperatie uit ziekenhuis A concurreert niet met een hartoperatie uit ziekenhuis B.
2. Patiënten willen reizen voor hogere kwaliteit
Het tweede verkeerde uitgangspunt betreft de reisbereidheid van patiënten. De NMa gaat uit van een reisbereidheid van 30 minuten om het aantal concurrerende ziekenhuizen in kaart te brengen. Anders gezegd, de markt die de NMA beoordeelt is een gebied dat binnen 30 minuten te bereizen is. Echter, het blijkt dat patiënten op het ziektebeeldniveau een veel hogere reisbereidheid hebben voor een hogere kwaliteit van zorg. Nederlandse patiënten met borstkanker zijn bijvoorbeeld bereid tot 230 kilometer te reizen voor een aantoonbare hogere kwaliteit van de behandeling. De markt voor borstkanker is dus heel wat groter dan 30 minuten.
NMa stimuleert suboptimale kwaliteit
Door deze verkeerde uitgangspunten van de NMa komen ziekenhuizen nu slechts beperkt toe aan het concentreren van patiëntenstromen in gespecialiseerde ziekenhuizen. Immers, door te toetsen op het niveau van een ziekenhuis met een beperkte reisbereidheid van patiënten, komt de concurrentie al snel in gevaar. De NMa dwingt zo (onbedoeld?) af dat ieder ziekenhuis alle (basis)ziektebeelden blijft behandelen. Het gevolg hiervan is dat een deel van de mogelijke kwaliteitsstijging niet beschikbaar komt voor de patiënt en dat de kosten hoger blijven dan nodig.
NMa, ga uit van ziektebeelden
Om te komen tot een optimale kosten/kwaliteitverhouding moet de NMa haar toetsingskader op twee punten aanpassen:
- Bij een analyse naar de overblijvende concurrentie gaat het om het niveau van het ziektebeeld.
- Per ziektebeeld moet de reisbereidheid van patiënten in kaart gebracht worden. Zo wordt duidelijk hoe groot de regio is waarbinnen de concurrentie op pijl dient te blijven.
Echte transparantie is een vereiste
Een belangrijke voorwaarde voor deze hogere reisbereidheid is uiteraard wel transparantie over de kwaliteit van zorg door de ziekenhuizen. Immers de patiënt moet kunnen weten waar de zorg het beste is en kan dan pas een afweging maken over wel of niet te willen reizen. Juist die transparantie blijft achter waardoor de reisbereidheid beperkt blijft. Daar ligt dan ook een belangrijke taak voor de ziekenhuizen. Willen zij de gewenste concentratiebewegingen realiseren, dan moeten zij zorgen voor échte transparantie over de kwaliteit van zorg voor het betreffende ziektebeeld. Op die manier zouden de NMa en de ziekenhuizen gezamenlijk bijdragen aan nog betere ziekenhuiszorg; want transparantie stimuleert weer tot verdere kwaliteitsverbetering. En zoals gezegd, een hogere kwaliteit leidt weer tot lagere kosten. Lagere kosten en een hogere kwaliteit, dat klinkt toch ook aantrekkelijk voor een Mededingingsautoriteit?
David Ikkersheim is arts en bedrijfskundige, Erik-Jan Vlieger is arts en fysicus. Beiden werken beiden bij Plexus.
Weijer Verloren van Themaat is advocaat bij Houthoff.
Deze blog is gebaseerd op een opiniestuk in het Financieel Dagblad van 4 juli 2011.