De kiezers hebben gesproken. De formatie is in volle gang, maar het is nog geen eenvoudige klus! Het lijkt erop dat we een kabinet over rechts krijgen, mogelijk met een vleugje links.
De VVD is als grootste partij aan zet en de kans is groot dat het CDA en D66 in ieder geval mee gaan regeren. Om een meerderheid te vormen wordt nu eerst gesproken met GroenLinks, maar als dat niet lukt is de CU betrekken ook een mogelijkheid.
Edith Schippers heeft vooralsnog de belangrijkste rol gekregen in dit politieke spel. Niet als minister van Volksgezondheid, maar als informateur mag zij de kabinetsformatie begeleiden. Een belangrijk onderwerp in de campagnes was de toekomst van de zorg. Het kan niet anders dat de zorg dan ook een belangrijk onderwerp is in de formatiebesprekingen. We zetten voor haar de verschillen en overeenkomsten in de zorgprogramma’s van de formatiepartijen vast op een rijtje.
Wat zijn de zorgambities van de partijen in deze formatie?
Eigen Risico
Het meest besproken zorgonderwerp tijdens de campagnes was misschien wel het eigen risico. De standpunten van de potentiële coalitiepartijen liggen nogal uiteen. GroenLinks wil het eigen risico volledig afschaffen, CDA en CU willen het verlagen en de VVD en D66 willen vasthouden aan het huidige bedrag van 385 euro. De kans is groot dat de VVD, met D66 aan haar zijde, voet bij stuk houdt. Hooguit komt er enige verlaging vanuit een onderhandelingsperspectief. Het volledig afschaffen van het eigen risico kost ongeveer 4 miljard euro. Dat bedrag geeft dit potentiële kabinet liever uit aan de ouderenzorg.
Ouderen zorg en Wlz
Alle betrokken partijen willen namelijk investeren in de ouderenzorg. Na de bezuinigingen van de afgelopen jaren is er ook volgens Mark Rutte weer ruimte, dankzij de hand op de knip tijdens de crisisperiode. Kortom, de ouderenzorg kan op een investering rekenen.
Alle partijen omarmen het instellen van een bezettingsnorm voor de verpleeghuizen. Hugo Borst en Carin Gaemers pleitten in hun manifest ´Scherp op Ouderenzorg´ voor twee gekwalificeerde medewerkers op acht bewoners. Dit kost 3 miljard euro volgens de berekeningen van het CPB. Een dergelijke norm maakt een goede kans met deze partijen, zij het in een afgezwakte vorm omdat partijen hiervoor een lager bedrag hebben begroot in hun programma.
Met name D66 en VVD zetten daar wel tegenover dat er meer transparantie over de kwaliteit moet komen.
De trend om langer thuis te blijven wonen zet door als er een kabinet komt met deze partijen. Mantelzorgers, die dit mede mogelijk maken, kunnen rekenen op meer ondersteuning, al dan niet financieel.
De Wet Langdurige Zorg krijgt te maken met een aantal aanpassingen. De eigen bijdrages voor de Wlz-gerechtigden gaan omlaag. Bovendien is de stapeling van de diverse bijdrages over de domeinen heen diverse partijen een doorn in het oog en zal worden afgeschaft.
De zorgkantoren krijgen meerjarige contracteerruimte als zij daarvoor langdurige inkoopcontracten afsluiten met de zorgaanbieders. Ook het scheiden van wonen en zorg is een onderwerp waar partijen overeenstemming over kunnen vinden. Ze willen dat de instellingen alleen nog worden vergoed voor zorg. Wonen en verblijf betaalt de cliënt zelf.
De laatste dagen trekken ook de aanbieders in de gehandicaptenzorg aan de bel. Net als de ouderenzorg willen zij extra geld. Dit is nodig om schrijnende situaties met cliënten met een complexe vraag te voorkomen. Zij vragen hiervoor aandacht in de formatie. In de campagnes van de partijen was dit helemaal geen thema. Als partijen de zorgbegroting bij zorgparagraaf opstellen, wordt dit nog een heet hangijzer. Want extra geld voor de gehandicaptensector staat niet in de zorgprogramma’s. Waar halen ze het geld vandaan? Iets minder extra naar de ouderenzorg? Toch de eigen bijdrages handhaven? Zo ontstaat er dan zomaar, alsnog een discussie over de onderwerpen waar ze het al over eens waren!
De curatieve zorg en de verzekeraar
Als Schippers met de partijen gaat praten over de curatieve zorg ontdekt zij in eerste instantie veel gezamenlijke standpunten. Alle partijen willen de kosten beperken door de farmaceutische industrie tot lagere prijzen te dwingen en door nieuwe hoofdlijnenakkoorden te sluiten om de volumegroei in de ziekenhuissector en de geestelijke gezondheidszorg te beperken. Ook zijn de handen op elkaar te krijgen voor meerjarige inkoopcontracten waarbij de kwaliteit van zorg, vastgesteld door professionals en patiënten, een grotere rol krijgt. De medisch specialisten moeten in loondienst als het aan de potentiële coalitiepartners ligt.
Toch zijn er ook verschillen. Drie partijen CU, VVD en D66 willen de hoofdlijnenakkoorden ook gebruiken om de volumegroei in de wijkverpleging te beperken. Het CDA wil juist investeren in de wijkverpleging en de WMO. Partijen hebben wel een pittig keukentafelgesprek nodig om het hierover eens te worden.
Nog lastiger wordt het gesprek als het gaat om het basispakket en de rol van de zorgverzekeraar. VVD, D66 en CU vinden elkaar daar snel. Zij willen door op de huidige voet. Maar GroenLinks en het CDA willen juist een aantal wijzigingen aanbrengen. Zij willen concurrentie en marktwerking verminderen, minder macht voor de zorgverzekeraars. Daarmee knabbelen ze aan het stelsel wat door de VVD is ingevoerd in 2006. Zo moeten de zorgverzekeraars van het CDA terug naar één basisverzekering en zijn de budgetpolissen uit den boze. Van GroenLinks moeten de marketingbudgetten omlaag en mogen de verzekeraars alleen nog één natura en één restitutiepolis voeren. Daarnaast wil GroenLinks het DBC/DOTsysteem afschaffen en van de geestelijke gezondheidszorg een voorziening maken die niet-risicodragend wordt uitgevoerd door de zorgkantoren. Daarmee koersen ze op een beweging die tegengesteld is aan de weg die is ingeslagen bij de herziening van de langdurige zorg in 2015, waarbij de AWBZ werd uitgekleed en getransformeerd naar een veel beperktere Wlz. De zorgverzekering werd juist uitgebreid met wijkverpleging. De VVD gaat hier zeker voor liggen.
Dan is er ook nog het initiatiefwetsvoorstel ‘verbod op winstuitkering zorgverzekeraars’. Dit wetsvoorstel is onlangs aangenomen in de Tweede Kamer. De stemming in de Eerste Kamer moet nog plaatsvinden. De VVD is fel tegen dit wetsvoorstel maar vindt de beoogde coalitiepartners in het kamp van de voorstanders.
Met de CU in de coalitie worden discussies over medisch ethische thema’s zoals ‘voltooid leven’ gedomineerd door fundamentele meningsverschillen tussen de christelijke partijen en de liberaal democraten. Dat wordt in het opstellen van de gezamenlijke zorgparagraaf misschien wel de moeilijkste hindernis om te overbruggen.
Wat al deze partijen in ieder geval niet willen is een grote stelselwijziging in de richting van het Nationaal Zorgfonds van de SP. Dát komt er dus voorlopig niet!
Deze publicatie is geschreven door Carolien Nauta, associé van GrowWork.
