Er is veel te zeggen voor samenwerking tussen zorgaanbieders, zelfs al zijn deze aanbieders in beginsel concurrenten. Middels samenwerking kun je kennis vergaren en delen en voorkomen dat ieder voor zich het wiel gaat uitvinden, waar dat efficiënter gezamenlijk kan en mag.
1. Waarom samenwerking?
Sinds de invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 ter vervanging van de Ziekenfondswet heeft de marktwerking zijn intrede gedaan in de zorg. Na een aantal jaren gewenning zijn de afgelopen jaren steeds meer ontwikkelingen in een stroomversnelling gekomen. Denk daarbij aan de toenemende regiefunctie van zorgverzekeraars, de stelselwijziging van AWBZ naar Wlz en Zvw, de grotere rol voor gemeenten in de WMO en jeugdzorg en de toenemende druk om te komen tot integrale zorg. Deze ontwikkelingen brengen voor zorgaanbieders grote veranderingen met zich mee. Dat is een uitdaging waar je op een efficiënte manier mee om moet gaan.
Van de kant van gemeenten en zorgverzekeraars wordt vaak de wens geuit dat zorgaanbieders samen de publieke belangen borgen, zoals continuïteit, toegang en kwaliteit van zorgverlening, leveringszekerheid, beschikbaarheid en regionale afdekking. Dat vergt samenwerking. Daar komt bij dat inkoopdynamiek in gemeenteland versplinterd is. Vooral rond het meedingen naar een opdracht en verantwoording van uitkomsten is er weinig uniformiteit te vinden in het contractbeheer. Elke gemeente of samenwerkingsverband van gemeenten stelt eigen eisen. Individuele zorgaanbieders komen moeilijk in gesprek daarover, terwijl dat broodnodig is.
Bestuurlijke aanbesteding heeft lange tijd ruimte gegeven voor een flexibele vorm van zorginkoop. Maar de transitieagenda vraagt van zorgaanbieders en mantelzorgers om zich nu ook tot elkaar te verhouden. Om dat goed te doen is samenwerking, zowel horizontaal als verticaal, nodig. Maar mededingingsrecht en aanbestedingsrecht stellen daaraan grenzen. Het is een complexe materie met grijze gebieden en dat leidt vaak tot verkramping uit angst voor de gevolgen. En dat is jammer, want er zijn zeker mogelijkheden om het zorgveld soepeler te organiseren met respect voor marktwerking.
Er is veel te zeggen voor samenwerking tussen zorgaanbieders, zelfs al zijn deze aanbieders in beginsel concurrenten. Middels samenwerking kun je kennis vergaren en delen en voorkomen dat ieder voor zich het wiel gaat uitvinden, waar dat efficiënter gezamenlijk kan en mag.
Inmiddels zijn er al diverse regionale samenwerkingsvormen tot stand gekomen. Bijvoorbeeld zorggroepen van huisartsen die integrale zorg verlenen op het gebied van chronische aandoeningen. Of samenwerkingsvormen in het kader van een dienstenstructuur. Vaak zijn deze samenwerkingsvormen monodisciplinair. Maar integrale zorg dwingt marktpartijen ook om multidisciplinair te gaan samenwerken, bijvoorbeeld in de geboortezorg, waar verloskundigen, gynaecologen en kraamzorg vanaf 2017 gezamenlijk integrale producten moeten ontwikkelen.
2. Waarom komt samenwerking zo langzaam van de grond?
Dat heeft vooral te maken met het fenomeen dat bekend staat als “business chilling”. Samenwerking in de zorg schrikt zorgaanbieders vaak af vanwege strikte regelgeving in het kader van de mededinging. En hoewel de hoofdregel dat concurrenten niet met elkaar mogen optreden als daardoor de concurrentie kan worden belemmerd ook in de zorg geldt, is de zorg geen gewone markt. De zorg is een bijzondere markt waar samenwerking nodig is in het belang van de patiënt en ook dat besef is inmiddels doorgedrongen in de politiek en bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM).
In september 2015 heeft de ACM naar aanleiding van signalen van eerstelijns zorgaanbieders in een document “Uitgangspunten Toezicht ACM op zorgaanbieders in de eerstelijn” aangegeven terughoudend te acteren en zo meer samenwerking mogelijk te maken.
De ACM heeft aangegeven pas in te grijpen bij klachten, dan eerst een waarschuwing af te geven en de gelegenheid te bieden om verbetermaatregelen te treffen alvorens verdergaande maatregelen worden overwogen. Dit geeft veel meer ruimte om openlijk met elkaar samen te werken en de grenzen op te zoeken. Ook in het overleg met verzekeraars en gemeenten. Bedenk daarbij wel dat ook die partijen zich door diezelfde business chilling in het verleden terughoudend hebben opgesteld. Door de verruiming in het beleid van de ACM zijn verzekeraars en gemeenten nu eerder geneigd om met een groep van samenwerkende zorgaanbieders te contracteren.
3. Wat zijn de voordelen van regionale samenwerking?
3.1. Ervaringen uitwisselen
Om te beginnen is het een platform om ervaringen uit te wisselen, zodat partijen van elkaar kunnen leren. Dat mag in beginsel niet zien op concurrentiegevoelige aspecten, maar er is zoveel meer. Denk aan het efficiënt inrichten van de organisatie, tips en tricks en better en best practices. Zorgaanbieders zijn vaak bereid om kennis en ervaringen uit te wisselen, omdat zij ook weer van anderen kunnen leren. Veel partijen, groot en klein, willen weten hoe om te gaan met alle ontwikkelingen waaraan de zorg onderhevig is en steken op die manier veel van elkaar op.
3.2. Inkoopvoordelen
Bedenk ook dat een grote regionale organisatie zaken centraal kan inkopen. Het gezamenlijk bedingen van inkoopvoordelen wordt in de ogen van de ACM veelal als legitiem beschouwd, omdat dit per saldo in het belang is van de klant.
3.3. Taakherschikking
Wanneer sprake is van niet patiëntgebonden taken of verlieslatende taken, zoals beschikbaarheid op afroep of buiten werktijden, is denkbaar dat zorgorganisaties daarover praktische afspraken maken. Voorwaarde is dat de voordelen daarvan aan de klant ten goede kunnen komen. Ook daarin bestaat veel meer ruimte dan vaak wordt gedacht.
3.4. Afstemming met andere disciplines
Juist bij integrale zorg zal afstemming nodig zijn met andere zorgdisciplines. Het is vaak efficiënter om dat centraal te doen. Dat voorkomt onnodige transactiekosten.
3.5. Communicatiekanaal richting verzekeraars en gemeenten
Richting zorgverzekeraars kan het van belang zijn dat zorgaanbieders in een regio hun zorgen en bezwaren gezamenlijk kunnen voorleggen aan de zorgverzekeraar met het verzoek om daar rekening mee te houden bij het inkoopbeleid. Het is aan de verzekeraar om uit te maken of deze daar wel of niet iets mee doet. Vergeet niet dat verzekeraars vaak behoefte hebben aan dergelijke input en het centraal aanbieden daarvan wordt door verzekeraars vaak toegejuicht. Want als ze niet weten wat er speelt in de regio, kunnen ze er ook niks aan doen.
3.7. Nut en noodzaak Big Data
Samenwerking kan ook effect hebben op het gebruik van Big Data. Want verzekeraars beschikken over enorme hoeveelheden data die ze gebruiken in onderhandelingen. Bij zorgaanbieders ligt dat vaak anders. Het is lastig uitsluitend eigen data te gebruiken in gesprekken. Dan worden appels met peren vergeleken. Door de krachten te bundelen en te werken met overkoepelende data kunnen onterechte aannames van verzekeraars worden rechtgezet en regionale verschillen worden verklaard. Let er wel op dat het delen van deze informatie niet mag leiden tot prijsafstemming of marktverdeling. Om die reden is dit een onderwerp waar grensbewaking van belang is.
3.8. Verlaging transactiekosten
Samenwerking kan er ook toe leiden dat taken die zorgorganisaties ieder voor zich verrichten, gezamenlijk kunnen worden uitbesteed. Denk bijvoorbeeld aan een zorgmakelaar die overeenkomsten kan analyseren en kan wijzen op van belang zijnde bepalingen, zodat de eigen onderhandelaars zich daar niet dagenlang in hoeven te verdiepen. Of het inwinnen van extern advies. Als dat voor een groep gebeurt, is dat per saldo veel goedkoper dan wanneer ieder voor zich hetzelfde advies vraagt.
3.9. Eén geluid
Wellicht de belangrijkste reden om samen te werken is dat zorgaanbieders in de regio als één stem kunnen worden gehoord en op die wijze aan tafel komen bij de relevante stakeholders.
Want de individuele zorgaanbieder wordt vaak niet gehoord. Als de krachten worden gebundeld, staan zorgverzekeraars en gemeenten vaak wel open voor overleg.
3.10 Gezamenlijk verweer
Samenwerking kan ook voordelen hebben op het gebied van verweer tegen terugvorderingen in het kader van materiële controles, overschrijdingen van omzetplafonds of discussies over de uitleg van een reeds gesloten overeenkomst.
Het collectief uitbesteden van deze zaken kan kostenbesparend werken, doordat een in de materie gespecialiseerde deskundige efficiënt werkt en de kosten kan omslaan over meerdere partijen.
4. Waarom de term Zorghub?
Verbindingen zijn de drijvende kracht binnen netwerken. Een ‘Hub’ is een knooppunt van verbindingen. Vandaar dat we de term ‘Hub’ terugvinden op alle plaatsen waar verbindingen en netwerken een belangrijke rol spelen. In dit geval gaat het om netwerken van zorgaanbieders die op terreinen waar dat kan en mag de verbinding zoeken.
5. Is een Zorghub duur en omslachtig?
Nee. De bedoeling van samenwerking is immers dat kosten en tijd worden bespaard. Maar het is wel zaak om dat dan goed in te richten en een vehikel op te zetten waar alle partijen zich gedurende langere periode in kunnen vinden en dat snel en soepel werkt.
6. Hoe pakken jullie dat aan?
Eldermans|Geerts en BOUFlegal hebben een aanpak ontwikkeld om regionale partijen in de zorg op heldere wijze voor te lichten en keuzes voor te houden om te komen tot een goede samenwerkingsvorm. Insteek daarbij is dat regelgeving niet leidend, maar volgend moet zijn. En dat de visie van partijen op zorg en op hun onderlinge verhoudingen inzichtelijk moet zijn. Vanuit dat gezichtspunt kunnen oplossingen ontstaan. Centraal staan reduceren van complexiteit en het stellen van de juiste vragen. En vooral: houd het simpel!
Vraag 1: Waarom
De bedoeling is dat de diverse gesprekspartijen gedurende één dag onder deskundige begeleiding en met de juiste informatie tot een resultaat komen. Daarbij worden de volgende fasen onderscheiden:
• Belangenarena:
informatieverstrekking, uiteenzetting van mogelijkheden en benoeming voor- en nadelen en vooral in kaart brengen welke issues tot een oplossing moeten komen;
• Belangenlab:
brainstormen onder begeleiding waarbij over en weer bereidheid moet bestaan om begrip voor elkaars positie te hebben;
• Belangenhub:
terughalen praktische informatie en uitkomsten brainstorm en die vertalen in een praktische oplossing voor de samenwerking in de toekomst.
Voor elke fase wordt 2 uur uitgetrokken en na afloop wordt besproken of een vervolgsessie nodig is, dan wel op hoofdlijnen overeenstemming bestaat en aan de uitwerking kan worden begonnen.
Vraag 2: Hoe?
Voor de hoe-vraag maken wij gebruik van onze gespecialiseerde advocaten. Uit het palet van mogelijkheden kiezen is niet eenvoudig. De kunst is de complexiteit te reduceren tot een simpele afweging. Zo is de keuze voor een rechtspersoon afhankelijk van de lokale omstandigheden en de wensen van partijen. Als hulpmiddel gebruiken wij een checklist die snel en doeltreffend richting geeft aan de voor elke samenwerkingsvorm meest passende rechtsvorm. In beginsel zien wij drie varianten: de bestuurlijke Zorghub, die zich vooral focust op inhoud en kwaliteit, de hybride Zorghub, die een samenwerkingsvorm formaliseert en meer impact wil creëren en de ondernemende Zorghub, de meest vergaande variant. Elke variant kent zijn eigen dimensies en de keuze is afhankelijk van regionale voorkeuren.
Nadat overeenstemming is bereikt over de vorm en inrichting van de Zorghub wordt het verdere traject door ons begeleid. Wij voorzien in een handleiding en een FAQ, waarmee het werken met een Zorghub in de praktijk zo eenvoudig mogelijk wordt gemaakt. Voor de nazorg bestaat de mogelijkheid te voorzien in een helpdesk met het oog op grensbewaking.
7. Voor welke zorgdisciplines is een Zorghub interessant?
Samenwerking kan worden ingericht als monodisciplinaire of multidisciplinaire organisatie. De toenemende behoefte aan integrale zorg zal dit laatste fenomeen zeker doen toenemen. In de praktijk ligt de nadruk op regionale samenwerking. Dat kan gaan om kraamzorg, verloskunde, wijkverpleging, Wlz, Eerstelijnsverblijf, MSVT, GRZ, WMO, GGZ of andere zorgvormen.
8. Vragen?
Hebt u naar aanleiding van deze Factsheet nog vragen, laat ons dat dan weten. Wij gaan graag met u in gesprek en komen desgewenst langs voor een oriënterend gesprek zodat wij kunnen aangeven wat u van ons kunt verwachten. Wij werken graag voor ondernemende zorgaanbieders met een maatschappelijk belang.
Eldermans|Geerts
Driebergseweg 16c, 3708 JB
030 2393390 06 11110705
geerts@eldermans-geerts.nl
BoufLegal in Health
Utrechtseweg 75, 3702 AA Zeist
loubna@bouflegal.nl
