Patiënten waarderen keuzemogelijkheden, maar toch gaat het merendeel naar de voor de hand liggende zorgaanbieder. Dat constateert Aafke Victoor in onderzoek van NIVEL waar ze op 29 mei op promoveert aan Tilburg University. Het idee van de patiënt als kiezende consument sluit volgens Victoor dan ook maar gedeeltelijk aan bij de werkelijkheid van de zorg.
Keuzevrijheid is één van de cruciale elementen in het Nederlandse zorgstelsel van gereguleerde marktwerking. Door bewust te kiezen zou de consument de concurrentie tussen zorgaanbieders stimuleren en zo bijdragen aan een betere en goedkopere zorg. In plaats van actief een zorgaanbieder te kiezen, gaat de meerderheid van de patiënten vooral naar de voor de hand liggende zorgaanbieder, bijvoorbeeld het dichtstbijzijnde ziekenhuis of de fysiotherapeut om de hoek.
“Over het algemeen zijn patiënten namelijk helemaal niet bezig met de keuze van een zorgaanbieder”, verklaart Victoor. “Daar is ook geen reden voor, omdat ze loyaal zijn en tevreden met de arts die ze verwijst of de voor de hand liggende zorgaanbieder. Anderen hebben niet eens de mogelijkheid om een actieve keuze te maken, voornamelijk omdat er voor hen geen duidelijk keuzemoment is tijdens hun zorgtraject.”
Volgens Victoor wordt het keuzegedrag ook ingeperkt door barrières voor inherent aan de zorgsector zijn. “De keuze voor een ziekenhuis moet bijvoorbeeld al gemaakt worden op het moment van verwijzen, terwijl de diagnose dan nog niet bekend is. Het lijkt er dus op dat, hoewel het kiezen past in vrije markten waar autonome mensen zelfstandig kiezen tussen specifieke, afgebakende producten, dit niet past in de zorg. Een andere logica, namelijk de logica van het zorgen, beschrijft de zorg beter.”
Betere ervaringen
Volgens Victoor betekenen haar bevindingen niet dat patiënten nooit kiezen of kunnen kiezen. Daarnaast blijken patiënten de mogelijkheid om te kiezen zeker te waarderen. Keuzemogelijkheden blijken samen te hangen met betere ervaringen van patiënten. Al kiezen de meeste patiënten niet actief voor de zorgaanbieder met de hoogste kwaliteit, ze waarderen het kennelijk toch om vrij te kunnen kiezen voor ‘hun’ zorgaanbieder, wat overeenkomt met keuzemogelijkheden voor patiënten als doel op zich.
Huisarts
“Het is daarom voor patiënten van belang om ze gedurende hun gehele weg door de zorg keuzemogelijkheden te bieden en ze bewust te maken van hun keuzevrijheid”, aldus Victoor. “Omdat patiënten en hun huisartsen samenwerken als een team om de gezondheid van de patiënt te verbeteren, zijn huisartsen wellicht de beste personen om ze te helpen een zorgaanbieder te kiezen die past bij hun wensen en behoeften.”
