Evidence based mag niet de basis worden voor zorginkoop in de care, jeugdzorg en hulpverlening. Bij multimorbide zorgvragers staat de eis tot evidence based-werken een integrale aanpak in de weg en voedt zelfs de handelingsverlegenheid van professionals. Dat betoogde Margo Trappenburg tijdens de tweede Els Borst Lezing in Den Haag.
Volgens Trappenburg, bijzonder hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk aan de Universiteit voor Humanistiek en hoofddocent bij Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht, zijn beleidsmakers doorgeschoten in hun geloof in evidence based-werken. In de curatieve sector zijn bewezen effectieve behandelingen sinds enige tijd standaard. Als gevolg hiervan klinkt de roep om de evidence based-benadering ook in andere zorgsectoren toe te passen. Een gevaarlijk ontwikkeling, vindt Trappenburg.
Planmatig
“Evidence based werken vereist een planmatige aanpak en dat past goed in de curatieve zorg waar het gaat om interventies met een logisch, voor de hand liggend doel”, aldus Trappenburg. “Je kunt goed uitzoeken welk van die technieken het beste werkt om het doel te bereiken. Veel ingewikkelder ligt het in de care, waar planmatig werken minder goed past, omdat het veel minder duidelijk is wat je wilt bereiken met de zorg en het bijgevolg ook veel lastiger is om vast te stellen of een bepaalde aanpak het gewenste resultaat heeft gehad.”
Toch is volgens Trappenburg het vertrouwen in bewezen effectieve behandelingen lang niet altijd gestoeld op rationale overwegingen. Behoefte aan houvast in een comeplexe sector speelt ook een belangrijke rol. “Evidence based geneeskunde benoemde precies waar de verschillen lagen tussen echte dokters en leken of kwakzalvers: echte dokters hanteren wetenschappelijk onderbouwde methoden. Leken en kwakzalvers doen maar wat. En ten slotte was het goed voor financierende instanties: zorgverzekeraars en de overheid konden met behulp van dit criterium bepalen welke zorg voor vergoeding in aanmerking zou komen. Onnodige of niet-werkzame behandelingen hoeven niet in het pakket.”
Multimorbiditeit
In de Elst Borst-lezing stipt Trappenburg ettelijke onvolkomenheden aan in de evidence based-methode. “Evidence based werken is een aanpak die goed past bij overzichtelijke patiënten met eenduidige aandoeningen. Evidence based geneeskunde gaat niet goed samen met multimorbiditeit. Het streven naar evidence based hulpverlening is één van de oorzaken van een verschijnsel dat we kennen uit de krant als er familiedrama’s hebben plaatsgevonden: gezinnen die worden overlopen door een groot aantal gespecialiseerde hulpverleners die allemaal doen waar ze voor hebben geleerd en die zich niet buiten hun competentie willen bemoeien met andere problemen.”
“Evidence based werken is vaak onzinnig in situaties waarin niets helpt”, gelooft Trappenburg. “Moet je stervende patiënten wel of geen eten opdringen? Wat levert het op om dat systematisch uit te zoeken? Vaak voegt het niets toe om dat systematisch uit te zoeken en kun je beter via een methode van trial and error uitvinden wat voor een specifieke persoon het beste is. En ten slotte is het verstandig om te bedenken dat het doen van onderzoek en het verzamelen van evidence tijd, geld en moeite kost.”
Houvast
Aangezien evidence based geen criterium kan zijn voor de kwaliteit van een behandeling, mag het wat Trappenburg zeker geen criterium zijn voor de vergoeding van zorg. Toch is dit precies wat er met de overheveling van zorg naar de gemeenten dreigt de gebeuren. Dat komt door onervarenheid. Ambtenaren zoeken naar houvast. En door de bezuinigingsdruk zijn ze extra gefixeerd op onderbouwing van de cijfers. “Gemeenten moeten zorg inkopen bij zorgorganisaties en daarnaast willen veel gemeenten een deel van de zorg voor kwetsbare burgers overlaten aan het sociale netwerk van die burgers”, aldusTrappenburg. “Dat resulteert vaak in ongeveer de volgende aanpak: Gaat het om evidence based zorg of hulp? Dan kopen we die in bij een zorgorganisatie en laten we de hulp verlenen door een geregistreerde professional met een relevante opleiding. Gaat het om niet-evidence based zorg of hulp? Dan kunnen we het net zo goed niet doen of aan de buurvrouw, de broer of de dochter overlaten.”
Els Borst Lezing
De Els Borst Lezing is in 2013 ingesteld ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). De lezing is vernoemd naar Els Borst, die als voormalig minister van VWS aan de wieg stond van het CEG.
