De medische laboratoria staan aan de vooravond van grote veranderingen. Op 6 maart vond in Putten een symposium plaats met aandacht voor ontwikkelingen binnen en buiten het medisch laboratorium.
Is productinnovatie in diagnostiek de sleutel naar meer doelmatige zorg? Hoe groot is de rol van diagnostiek binnen personalised healthcare? Wat zijn de gevolgen van marktwerking voor het medisch laboratorium? Aan de vooravond van dit event bracht Roche deskundigen in gesprek.
“Nederlandse medische laboratoria zijn te klein. Daardoor profiteren ze te weinig van de diagnostische techniek die de laatste jaren zo enorm is voortgeschreden”, zegt Jaap Dijkman, bestuursvoorzitter van diagnostisch centrum Medial. Door efficiënter en op grotere schaal te werken, kunnen laboratoria volgens hem hun kwaliteit verbeteren en investeringen doen om bij de tijd te blijven. “Wij zijn bezig ons werkterrein te vergroten. We houden het niet bij samenwerking van het Spaarne Ziekenhuis en het Kennemer Gasthuis alleen. Medial gaat naar verwachting ook de diagnostiek verrichten voor de Rijnland Zorggroep in Leiderdorp en het Diaconessenhuis in Leiden. En we hebben in Amsterdam een intentieverklaring getekend tot samenwerking met het ATAL Medisch Diagnostisch Centrum.” Medial anticipeert hiermee op de verwachte fusie- en samenwerkingsgolf in de laboratoriumwereld. In het rapport Eerstelijnsdiagnostiek Diagnostiek onderzocht adviseert de NZa het kabinet vanaf 2013 marktwerking in te voeren.
Point of care
De diagnostische centra in de eerstelijn worden volgens de NZa te weinig geprikkeld doelmatig te werken. Barbara Kamp, head of marketing professional diagnostics Roche Diagnostics, houdt rekening met een verschuiving van de tweede- naar de eerstelijn. “Er komen bijvoorbeeld steeds meer handzame apparaten waarmee de huisarts zelf diagnostische tests kan uitvoeren. Roche is een belangrijke speler in deze zogeheten point of care diagnostiek en zelfmeetapparatuur voor patiënten. Maar natuurlijk blijven ook de gespecialiseerde laboratoria een belangrijke partner van de huisarts en de medisch specialist.”
Personalised healthcare
Daarnaast ziet Kamp een grote toekomst voor personalised healthcare. “Wij werken daar samen met onze farmaceutische activiteiten volop aan mee. Vroeger was het: one pill fits all. Maar door individuele verschillen in beeld te brengen, denk aan DNA-sequencing, kun je de patiënt een veel gerichtere en effectievere therapie aanbieden.”
Volgens Paul Savelkoul, hoogleraar medische microbiologie aan het VU medisch centrum, moet ook de functie van personalised diagnostics niet worden onderschat. “Die gaat aan personalised healthcare vooraf. Vanuit het VUmc zijn wij bezig de moderne techniek dichter bij de patiënt te brengen. In de diagnostiek van infectieziekten, de moleculaire diagnostiek en in de epidemiologie gaat het vaak over de pakweg twee procent microorganismen in een menselijk lichaam die ziekmakend zijn. Maar van de overige 98 procent van de micro-organismen weten we ook nog veel te weinig. Hoe gezond was de patiënt vóór die chronische infectie? Wat is de invloed van antibiotica op de omliggende bacteriën? En wanneer ben je eigenlijk gezond?”
Gezondheidszorg draait bijna exclusief om behandeling. Terwijl preventie volgens hem evengoed van belang is. De laboratoria van de academische ziekenhuizen doen hier veel onderzoek naar.
Besparen in de keten
Dit geeft volgens Maarten IJzerman, professor klinische epidemiologie aan de Universiteit Twente, ook wel aan dat de discussie over de medische laboratoria zich te eenzijdig op de financiering en doelmatigheid richt. “Goede en tijdige diagnostiek van infecties kan een ziekenhuisopname van een COPD-patiënt verkorten of zelfs voorkomen. Bekijk het laboratorium dus in het geheel van de zorgketen. Door onnodige verrichtingen te voorkomen, worden verderop in de keten grote bedragen bespaard.”
Deze toegevoegde waarde van het medisch laboratorium komt inderdaad te weinig voor het voetlicht, vindt Kamp. “De kosten van de diagnostiek zijn relatief laag, maar de resultaten zijn sterk bepalend. Of het nu gaat om de screening op kanker, op hepatitis, de ziekte van Lyme of de detectie van een bacterie: je kunt niets als je niet weet wat er aan de hand is. Het werk dat in het laboratorium gedaan wordt, draagt voor zestig tot zeventig procent bij aan het stellen van de juiste diagnose. Het is echt een eye opener voor mensen als je ze dit vertelt.” Savelkoul vult aan: “Van de kosten van een behandeling komt hooguit vijf procent voor rekening van de diagnostiek.”
Biomarkers
Er is in de nabije toekomst veel gezondheidswinst te behalen door in de diagnostiek nog beter naar het individu te kijken, merkt Eveline Loriaux op. Zij is directeur corporate affairs en communicatie van Roche Nederland. “Bepaalde innovatieve medicijnen bijvoorbeeld kunnen, hoewel ze duur zijn, toch heel effectief worden ingezet. Door naar biomarkers te kijken, worden alleen die patiënten geselecteerd bij wie ook echt positief resultaat verwachten is. Het is ook van belang om niet alleen naar de investeringen, maar ook naar de opbrengsten te kijken, bijvoorbeeld als een patiënt dankzij de behandeling weer kan deelnemen aan het arbeidsproces.” Savelkoul vult aan dat personalised diagnostics ook wordt ingezet voor verantwoord gebruik van antibiotica. Door eerst na te gaan of een patiënt ook echt gebaat is bij antibiotica, wordt verspilling en de groei van resistente bacteriën tegengegaan.
