Mensen zijn door de ambulantisering niet langer uitgesloten op een instellingsterrein, maar onbedoeld verplaatsen we het instellingsterrein naar een woning in de wijk.
“In iedere bocht heb ik ingrijpende delen van mijn verleden achtergelaten.” Aan het woord is Sjaak. Sjaak is een 46-jarige man, die al sinds zijn adolescentie kampt met een psychische aandoening. Een aandoening die al dertig jaar zijn leven beheerst.
Ik leerde Sjaak kennen in de bus vanuit Warnsveld op weg naar de Mont Ventoux. In de bus vertelde hij zijn verhaal. Over zijn herstel. Hoe hij twee jaar geleden, na talloze langdurige klinische behandelingen, een nieuw leven begon in zijn eigen huis in een gewone straat tussen gewone mensen.
Ambulantisering en herstel
Sjaak’s herstel is een succesverhaal van de ambulantisering in de ggz. Sinds 2014 heeft de ggz 30 procent van de bedden afgebouwd, met de bedoeling dat mensen weer kunnen meedoen in een inclusieve samenleving. Daarom zetten collega’s in de ggz zich elke dag in om mensen de zorg te bieden die ze nodig hebben, zoveel mogelijk ambulant en in de eigen leefomgeving. Dat mensen weer hun leven kunnen oppakken en contacten met anderen kunnen herstellen.
Voor Sjaak was dat op de sportschool. Twee keer per week ging hij daar naartoe. In overleg was er een speciaal uur gecreëerd voor ‘mensen met een beperking’. Al snel kwamen er andere sporters bij, omdat het op dat uur zo lekker rustig is. En zo werd het steeds meer een uur waarin mensen met een beperking ook mogen meedoen. Prikkels, prikkels, prikkels en bij Sjaak loopt de spanning steeds meer op. Met elke ervaring wordt de drempel om te gaan voor hem een stukje hoger. Als hij klaar staat om voor de zevende keer te gaan, voelt hij de spanning in zijn lijf. Hij besluit zijn sporttas uit te pakken en is nooit meer geweest.
De grootste ontwrichting
Psychiatrische problemen kunnen levens ontwrichten. En er bestaan over dit onderwerp nog vele vooroordelen. Mensen die eraan lijden worden vaak niet begrepen, gemeden of uitgesloten. Dat is wel de grootste ontwrichting: het verlies aan echt contact met mensen om je heen. Dat je je leven niet meer kunt delen. En zo zijn mensen door de ambulantisering niet langer uitgesloten op een instellingsterrein, maar onbedoeld verplaatsen we het instellingsterrein naar een woning in de wijk. Hoezo participatie en inclusie?
Sjaak op de berg
Sjaak besloot ondanks de tegenslag, de sportieve en mentale uitdaging aan te gaan! Hij meldde zich aan voor Tournesol en trainde het hele jaar, samen met andere deelnemers, om de top te bereiken van De Kale Berg. Dinsdag 24 september was de grote dag. Om 9.00 uur in de ochtend vertrokken we voor de klim waarvoor we een jaar hadden getraind. Tournesol: 22 patiënten, 18 begeleiders, één doel.
Elke fietser kent uit ervaring de wielerwet van Tim Krabbé: “Op de fiets is het bewustzijn klein. En hoe zwaarder de inspanning, hoe kleiner.”
Een zwaardere inspanning dan de beklimming van de Mont Ventoux is bijna niet denkbaar. En het effect is dat verschillen verdwijnen. Veertig mensen op De Kale Berg, op weg naar de top van 1912 meter. Ieder zijn eigen strijd. Een diagnose en een voorgeschiedenis vallen weg. Op de berg zijn we allemaal wielrenner. Wielrenners die met elkaar de klim overwinnen en die samen op de top de overwinning vieren. En waar verschillen verdwijnen ontstaat contact. Sjaak verwoordde dat zo: “Het behalen van de top was mijn doel, maar achteraf ben ik nog blijer met wat ik onderweg heb beleefd, gevoeld en gemerkt.”
Weer thuis
Met elkaar de Mont Ventoux beklimmen, was ook voor mij een onvergetelijke ervaring. Door het bereiken van de top en meer nog door het contact en de saamhorigheid onderweg. Ik ben nu een maand terug en het blijft me bezighouden. Wat op de berg in Frankrijk kan, moet ook kunnen in Nederland! Dat de woning van Sjaak niet een verlengstuk is van het oude instellingsterrein, maar een onderdeel van de inclusieve samenleving, waarin hij echt mag meedoen. Dat hij ‘gewoon’ weer naar de sportschool op de hoek kan, zonder spanning en angst. Net zoals op de berg.
Hoe dan? Hoe creëren we participatie en inclusie? Waarom blijven hier de verschillen bestaan, die er op de berg niet meer waren? Volgens de wielerwet van Krabbé is dan simpelweg de inspanning die we leveren nog niet groot genoeg. Die opdracht ligt niet bij Sjaak. Ook niet bij ‘mensen met een beperking’. Zij willen niets liever. Die opdracht is aan ons. Aan de gewone mensen, in een gewoon huis, in een gewone straat.