Als vader van twee jonge kinderen word ik dagelijks verrast door de logica van het kinderbrein. Wat soms zo los lijkt te staan van wat we als volwassenen ‘gewoon’ of ‘normaal’ vinden. Zeker (je eigen) kleine kinderen laten je zien welke patronen er in het leven sluipen en hoe gek dat soms is. In deze blog ga ik in op patronen en in het bijzonder op patronen in de zorg.
Als mens ben ik mij afgelopen jaar sterker gaan verdiepen in het menselijk bewustzijn. Een wonderlijke wereld waar beter begrip van jezelf en menselijk handelen de beloning is van de ontdekkingsreis. Deze reis brengt me veel nieuwe inzichten over mijzelf in mijn verschillende rollen als onder andere vader, partner, consultant, leidinggevende en vriend. Daarnaast ben ik op een nieuwe manier gaan kijken naar mijn werk in de zorg en de zorg in het algemeen. Wat ik ben gaan zien, is de enorme kracht van patronen en hoe je daarmee om kunt gaan.
‘Zo doen we dat hier nu eenmaal’
Iedereen heeft wel patronen. Patronen maken ons efficiënt (zodat je niet nadenkt over schakelen in de auto). Patronen helpen bij het maken van een keuze. Op een lunchtafel met diverse soorten beleg, kies je toch snel voor je standaard recept. Dit zijn een paar voorbeelden waarin patronen een positieve uitwerking hebben.
Patronen kunnen echter ook verstarren. Dit herken je als je niet meer nadenkt bij het maken van keuzes (het oudere echtpaar dat altijd een koffie en espresso drinkt aan hetzelfde tafeltje). Ooit was dit een keuze, nu niet meer. Als je iemand hoort zeggen ‘zo doen we dat hier nu eenmaal’ dan weet je dat je te maken hebt met en verstard patroon.
Verstarde patronen zie je zelf vaak niet (meer), terwijl een buitenstaander zich kan verbazen of verwonderen over de manier waarop de dingen gaan. Specifiek in een groep mensen (familie, collega’s, etc.) hebben verstarde patronen flink grip op ieder individu, zo ook in organisaties. In een ouder wordende organisatie zie je dat de patronen gaan stapelen. Gedurende de jaren komen er steeds meer patronen bij. Van hiërarchische lijnen, tot collectieve beelden over werk zoals arbeidstijden, omgangsvormen, wie heeft de leiding, et cetera. Zonder ingrijpen wordt er steeds meer werk gedaan ‘omdat we dat nou eenmaal hier zo doen’.
Verstarde lijnen in ziekenhuizen
In de zorg is het niet anders. Ziekenhuizen zijn bij uitstek werkgevers voor een lange loopbaan. Twintig tot dertig jaar werken bij een ziekenhuis is geen uitzondering. Dit geldt niet alleen voor ziekenhuismedewerkers, maar ook voor de toplaag in het ziekenhuis: de medisch specialisten.
Zij zijn geweldig gespecialiseerd opgeleid in een vakgebied. Om dat kennis- en ervaringsniveau te kunnen halen, is jarenlange opleiding en werkervaring nodig. Kortom alle ingrediënten voor veel en verstarde patronen. Het afgelopen jaar ben ik gaan zien hoe sterk de verstarde lijnen in ziekenhuizen in Nederland zijn en welke gevolgen dat heeft.
De zorgsector moet veranderen om mee te kunnen komen in de druk van betaalbaarheid. Je moet mee kunnen komen in de actuele transities: zorgverschuiving, strategisch zorgaanbod en gecontroleerde krimp. Dit binnen de context van flinterdunne marges, waarin ziekenhuizen gemiddeld minder dan drie procent (!) winst maken. Kortom: onze zorginstellingen moeten wendbaarder worden dan ooit!
In deze jaren zijn veel ziekenhuizen blij om meerjarenafspraken te kunnen maken met verzekeraars. Begrijpelijk. Zo koop je tijd om in rust veranderingen te kunnen doorvoeren, zonder dat de jaarlijkse financiële druk je elk jaar de das om doet. Maar een dergelijke afspraak gaat bijna zonder uitzondering gepaard met de afspraak om te krimpen: kortom, minder zorg in de toekomst.
Minder zorg leveren vraagt om een volledige draai in beleid. Beleid dat jarenlang patronen heeft opgebouwd die zijn ingericht op groei. Dus krimp op de korte termijn is een flinke uitdaging. Als ik kijk naar begrotingsrondes en discussie over zorgportfolio hoor ik nog steeds vooral wensen voor groei. Het aantal initiatieven voor krimp is simpelweg erg beperkt.
Verstarde patronen opheffen
Verstarde patronen kunnen we opheffen door de patronen weer in beeld te krijgen. Zodra we ons weer bewust worden van het feit dat we een keuze hebben, krijgen we vrijheid in ons doen en laten: we kunnen dan opnieuw besluiten wat we willen doen.
Een zichtbaar patroon brengt het collectief weer tot het punt dat er een keuze kan worden gemaakt. We kunnen weer nieuwe doelen stellen en actief kiezen om de oude patronen te laten varen. En dat is leuk! Oude gewoontes loslaten geeft ruimte. En nieuwe dingen doen, maakt enthousiast.
Verbinding van data en zorg
Zelf houd ik van het creëren van inzicht. Vanuit het overzicht kijken hoe onderliggende delen elkaar beïnvloeden. In de wereld van data en zorg is daar een enorme schat te vinden. Keuzes over bijvoorbeeld het krimpen van zorg raakt een groot aantal mensen en onderwerpen, waar veel vragen spelen. Zoals:
• Kunnen we de zorg werkelijk verplaatsen?
• Wat gaat die verplaatsing ons kosten of opleveren?
• Welke consequenties heeft dit voor het (behoud van) personeel?
• Hoe blijven we ons gebouw goed benutten?
• En nog veel meer….
Werkelijke ombuiging zorgkosten
Besluitvorming gebeurt sowieso. Is er geen goed inzicht beschikbaar, dan is beslissen op basis van verstarde patronen waarschijnlijk. Met inzicht in feiten en patronen, met antwoorden op de belangrijkste vragen komt meer ruimte om een ‘nieuwe’ beslissing te nemen, nieuwe doelen te stellen. En nieuwe beslissingen hebben we nodig om te komen tot een werkelijke ombuiging van de zorgkosten. De vraag die ik overhoud: wat is er in jouw zorginstelling nodig om nieuwe beslissingen te nemen?
….en mijn kinderen? Die blijven me dagelijks inzicht geven in mijn eigen ontwikkelde patronen.
Kris Peeters
Senior Zorgconsultant bij Performation
