Beknellend beleid en controledrang maken de zorg ziek. We zijn eigenlijk blind voor de daadwerkelijke behoefte van de klant.
Cicely Saunders, de in 2005 overleden Britse verpleegkundige en arts, heeft de essentie van hoe ouderenzorg er uit moet zien gevangen in haar quote: ‘Leven toevoegen aan de dagen, niet dagen aan het leven’. Wat schrijnend dan, dat mogelijkheden om de behoefte van de kwetsbare oudere of langdurig zieke centraal te stellen door maatwerk te leveren, worden afgesneden door beknellende controledrang, systeemdruk en medicalisering.
Medisch paradigma
Het medisch paradigma is dominant: we benaderen mensen vanuit ziekte en vanuit zorgoplossingen. Maar we moeten er naartoe om primair vanuit de mens zelf te kijken naar wat nodig is. Dus niet redeneren vanuit de standaardoplossingen die het systeem biedt, maar vanuit de persoonlijke situatie en behoeften, naar oplossingen die per individu erg verschillend kunnen zijn en bovendien niet altijd in de medische hoek gezocht hoeven worden.
Bovenstaande gedachtenlijn is des te meer cruciaal nu er een stevig capaciteitstekort opdoemt in de zorg. Vooral in de ouderenzorg is dat urgent: we zijn onze ouderen wel goede zorg verplicht. Het debat gaat nu al jaren over kwaliteit, terwijl dit volledig ingehaald gaat worden door het issue van daadwerkelijke behoefte, toegankelijkheid en capaciteit. Te weinig mensen, te vast in bureaucratische systemen: daarmee halen we 2030 niet. Door tekorten op de arbeidsmarkt volstaat de huidige werkwijze simpelweg niet meer. We zijn geneigd om te denken dat ‘hands on’ oplossingen nodig zijn, meer handen aan het bed, meer verpleegkundigen in verzorgingshuizen. Maar daarmee blijven we de golf van arbeidstekorten en vergrijzing niet voor en sterven mensen steeds meer in ongelukkige omstandigheden.
We moeten denken in gezondheidsinterventies en innovatie. De zorg op een andere wijze leveren, die losser staat van arbeidskrachten. Meer uitgaan van de omgeving en behoeften van de mens, in plaats van wat de arts oplegt.
Extreem gecontroleerd
Ik loop ertegen aan dat we in Nederland alles extreem gecontroleerd willen laten verlopen. We durven het politiek en maatschappelijk niet aan om risico’s te nemen, fouten te maken terwijl we experimenteren met noodzakelijke andere aanpak van de langdurige zorg. We zitten in een driedubbele dwangbuis die maatwerk, innovatie en experimenteren haast onmogelijk maakt: we hebben een maximumtarief van de NZa en een maximale contracteerruimte van de NZa want we moeten strikte financiële kaders in contracten met zorgaanbieders vastleggen. Tenslotte is er de onafhankelijke indicatiestelling van het CIZ.
Allemaal zaken om de financiële huishouding van de langdurige zorg aan stringente controle te onderwerpen. We zijn handen vol geld kwijt aan het controleren van onze eigen financiële regeltjes. Terwijl je ook zou kunnen zeggen: na de oorspronkelijke indicatiestelling hebben we een inschatting hoeveel uw zorg gemiddeld genomen zal kosten. Vervolgens hebben we daar weinig meer mee van doen want gaan we kijken wat u persoonlijk nodig heeft. Wat is uw behoefte, hoe ziet uw leven en netwerk er uit, wat heeft u nodig om met respect voor die behoeften oud te worden? Dit gaan we vervolgens op een zo innovatieve manier als mogelijk vorm geven.
Willekeur
De maatschappij moet tot een aantal belangrijke inzichten komen. Die doorbreken soms zaken die diep in ons gedachtengoed zijn geworteld. Zo denken wij vanuit ‘recht op zorg’ dat willekeur fout is, dat iedereen recht heeft op dezelfde zorg en dat jij dus exact de zelfde zorg moet verkrijgen als je overbuurman. Dat jullie beiden recht hebben op zorg, staat buiten kijf , maar dat die zorg hetzelfde moet zijn is absurd. Jullie zijn ook andere personen. Je hebt recht op passende zorg, en passend is per definitie niet systematisch ingericht.
Ouderdom komt voort met bepaalde problemen, die je niet altijd kunt voorkomen. Onze reflex is dat het foutloos moet verlopen in een zorginstelling. Als iemand thuis over een tapijtje uitglijdt, dan is dat de eigen schuld -ook al is het wel vervelend voor iemand-. Als dit binnen een verzorgingshuis gebeurd is de wereld te klein en moeten we vooral reguleren dat er geen tapijtjes meer mogen liggen. Wat nu als iemand erg gesteld is op zijn of haar tapijtje? Pakken we dat dan af vanwege het systeem? Omdat we risicovrije zorg belangrijker vinden dan het individu?
Verantwoording
Ik vind op dit moment dat we elkaar binnen systeemdenkend Nederland niet helpen: we zijn elkaar tegen aan het werken. Alles moet gestandaardiseerd, geld staat centraal, terwijl wij de kwetsbare mens en de kwetsbare levensfase centraal zouden moeten stellen. De politiek, de NZa, ZN, de verschillende wetgeving en ja, ook wij zelf, we zijn allen onderdeel van een systeem dat controledrang in hoog vaandel heeft staan. Wij moeten daar los van komen.
Gelukkig denken mensen binnen diezelfde systemen daar soms ook net zo over. Neem bijvoorbeeld de Nza, ook zij vinden dat er te veel op beheersing wordt gestuurd. Maar let op: verantwoording is wél heel belangrijk. Ik pleit niet voor een wild west situatie. In de Wlz gaat het om collectieve middelen. Maar verantwoording is wat anders dan dat jij mij aan de voorkant oplegt hoe ik mijn werk moet doen. Schrijf me dus niet voor dat we een eenheidsworst moeten zijn, daarmee verlies ik de klant uit het oog en dat is verkeerd.