Armoede is een hardnekkig probleem. Zelfs in een welvarend land als Nederland.
Naast mijn werk als jeugdarts waarin ik veel contact heb met ouders en kinderen, ben ik ook aandachtsfunctionaris armoede. Als aandachtsfunctionaris vind ik het belangrijk om de kennis die ik vergaar zo vaak en zo breed mogelijk te delen. Ik ben constant op zoek naar de laatste ontwikkelingen en plannen rondom armoede. Zo werk ik samen binnen een wijkteam dat bestaat uit medewerkers jeugdgezondheidszorg (GGD’ers) en jeugdhulpverleners vanuit verschillende organisaties. Een goede manier van werken, want zo vind je elkaar en wordt de kennis verspreid.
Confronterende vragen
Vanaf 2016 draaiden we op basis van een methodiek van Carin Rots een pilot in Amsterdam-West. Deze methodiek ging uit van een lijst van voorspellende vragen die wij als professionals inzetten bij gezinnen. Die vragen waren helder en direct. Best confronterend om als hulpverlener deze vragen te stellen aan ouders en kinderen. In de praktijk bleek vooral dat ouders en kinderen het heel erg op prijs stelden dat er oprecht naar hun situatie werd gevraagd. Zij reageerden positief. Mogelijk ook omdat we deze manier van vragen stellen hebben ingebed in de beproefde methode Samen Starten. Je bouwt hiermee als professional jeugdgezondheidszorg een vertrouwensband op met ouders en biedt zo snel mogelijk ondersteuning. Je schakelt bijvoorbeeld direct met de huisarts. We hebben de werkwijze uit Amsterdam-West vanaf 2019 verspreid over het hele werkgebied van de GGD Amsterdam.
Het signaleren en verwijzen is één, maar het vasthouden en iedereen mobiliseren rondom armoede vraagt nog veel meer aandacht en een lange adem. Je vraagt je regelmatig af hoe je de gezinnen binnen de juiste maatschappelijke dienstverlening houdt. Je moet overal rekening mee houden; binnen arme gezinnen is er geen geld voor vervoer en komen ze vaak niet opdagen bij een afspraak. Of vergeten ze die nogal eens. Hoe krijg je dat dan rond? Als je lang moet wachten op hulp, hoe regel je dat? Mijn rol is om dat blijvend onder de aandacht te brengen. En hoe houd je de hulpverleners gemotiveerd, op het moment dat zij vastlopen binnen de bureaucratie. Een outreachende houding vraagt iets van ons allemaal, ook van politiek en de gemeente.
Oproep aan de politiek
Armoede tref je overal. Gelukkig heeft het de aandacht van de landelijke politiek. Stichting Leergeld, één van de vier landelijke armoedepartijen speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol als aanvulling op lokaal armoedebeleid. Zij bereiken kinderen door in natura te helpen. Denk aan een fiets, bijles of de mogelijkheid om mee te gaan op schoolreisje. Staatssecretaris Van Ark benadrukt dat kinderen in het onderwijs niet moeten worden uitgesloten. Daar moet blijvende aandacht voor zijn. Wij als JGZ willen, het liefst al voor de geboorte van een kind, de gezinnen in beeld hebben.
Om de juiste (jeugd) hulp in te kunnen zetten, is het nodig om te beginnen bij de oorzaak van armoede. Hoe is het zo gekomen en hoe kan schuldhulpverlening het gezin helpen bij hun kasboekje? Meer financiële rust in het gezin betekent dat gezinnen niet verder in de problemen raken, ze gezonder leven en ze kunnen meedoen in de maatschappij. Nu investeren in de oorzaak van de armoede is preventie in optima forma. Dat gedachtegoed landt nu langzamerhand. Ik ben heel blij dat ik een klein radertje ben binnen dat proces maar zoals gezegd: Armoedebestrijding is een kwestie van lange adem.
Calixte Veerman
Arts Maatschappij en Gezondheid, jeugdarts KNMG en aandachtsfunctionaris Armoede in Amsterdam
