Heel veel cliënten, patiënten en hun familieleden kunnen in Nederland vertrouwen op een veilige zorgrelatie. Helaas horen we toch regelmatig over voorvallen die we als schokkend ervaren. En in al die gevallen dezelfde vraag: hoe heeft dit kunnen gebeuren en hadden we dit kunnen voorkomen?
Grensoverschrijdend gedrag komt overal voor, ondanks bijvoorbeeld het verplicht stellen van een VOG (Verklaring Omtrent Gedrag); op straat, op school, op werkplekken en dus ook in de zorgsector. Regelmatig lezen of horen we hierover in de media met koppen als “Mogelijk misbruik zwaar gehandicapten” of “Zorgmedewerker besteelt kwetsbare ouderen”. Berichten die mij echt raken. Niet alleen op persoonlijk niveau, maar ook op professioneel niveau. Er zijn immers genoeg incidenten die de media niet halen. Hoe kan het dat een sector – waar het belang van betrouwbaar personeel groter is dan in andere sectoren – niet zijn collectieve verantwoordelijkheid neemt om meer te doen voor die veilige zorgrelatie, terwijl iedereen weet dat je zelf ook ooit patiënt of cliënt bent, en dan ook de best mogelijke zorg verwacht?
Organisatorisch taboe?
Met de feiten op tafel komt de ernst aan het licht. De ene keer gaat het om uitzendkrachten die zonder VOG of certificering werden ingezet, dan weer zijn het medewerkers die een verleden bleken te hebben van korte dienstverbanden en keer op keer hun gang konden gaan totdat zij werden betrapt.
Dat roept vragen op. Wat is de rol van de organisatie hierin? Hoe kan het dat de situatie zo lang heeft kunnen voortduren en niemand ingreep? Zijn de professionals er voldoende van op de hoogte geweest dat grensoverschrijdend gedrag niet alleen gaat over wat je doet, maar ook over wat je níet doet? In veel organisaties die zorgdragen voor kwetsbare personen is aandacht voor preventie en aanpak van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, maar dat is geen garantie dat professionals grensoverschrijdend gedrag daadwerkelijk bespreekbaar maken en weten wat ze moeten doen wanneer het zich voordoet. Kortom, de (bestuurlijke) cultuur in organisaties nodigt (nog) niet uit om het bespreekbaar te maken.
Vertrouwen
Tegelijkertijd – los van cultuur en beleid – blijft het vertrekpunt van goede en veilige zorg dat er sprake is van volledig vertrouwen tussen cliënt, familie en zorgprofessionals. De overgrote meerderheid van het zorgpersoneel valt gelukkig niets te verwijten. Zij zetten zich dagelijks met hart en ziel in voor het welzijn van de cliënten onder hun verantwoordelijkheid. En toch blijft de sector als geheel de ogen sluiten voor die kleine groep die zich willens en wetens niet gedraagt zoals het hoort. Waarom? Onze inzet voor het aanpakken van personeelstekorten en verzuim en het vergroten van behoud en werkplezier, heeft het uiteindelijke doel om de kwaliteit van zorg en veiligheid van de patiënt en de cliënt te garanderen. De veilige zorgrelatie gaat ons allemaal aan. Wij hebben het in ons om deze zaken met z’n allen te voorkomen, maar dat begint bij samenwerking. Samenwerking die ertoe moet leiden dat zorgprofessionals die misttappen begaan, niet zomaar van de ene organisatie naar de andere kunnen gaan.
We moeten meer doen
Al zullen we grensoverschrijdend gedrag nooit altijd en overal kunnen uitbannen, toch is het van belang om als sector onze verantwoordelijkheid te nemen. Ik roep u daarom op om meer te doen! We kunnen dit soort ellende voor cliënten en hun familieleden met meer samenwerking en inzet rondom de veilige zorgrelatie voorkomen. We gaan fors inzetten op meer actieve deelnemers aan het Waarschuwingsregister Zorg & Welzijn. We vergroten het draagvlak voor de Leidraad Veilige zorgrelatie . En bovenal, we maken het een vast bespreekpunt van besturen en raden van toezicht tot zorgteams en zorginkoop. We letten meer op, kijken niet weg bij signalen, gaan meer het gesprek aan, luisteren beter en houden onszelf meer verantwoordelijk voor de veiligheid van ons allemaal. De veilige zorgrelatie als vast thema, bovenaan de agenda dus. Want één ding is zeker: u en ik worden ook ooit die kwetsbare patiënt of cliënt. En waar en kunnen wij dan op vertrouwen?