De laatste jaren verovert ‘e-health’ de wereld maar is e-health altijd wel de oplossing voor onze verbeterpunten in de zorg?
E-health: het gebruik van Informatie en Communicatie Technologie (ICT) om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen en/of te verbeteren (Nictiz).
Als we deze betekenis ontleden, ontstaat er een verhouding tussen enerzijds het inzetten van ICT en anderzijds het realiseren van een verbetering in de gezondheidszorg. In deze definitie is ICT ondergeschikt en de beoogde verbetering bepalend.
Een open deur zou je denken. Toch zit er nog een deur achter die lang niet zo open staat. Dit is de deur van de praktijk. Want praten en denken over e-health is één ding, doen is een tweede. En laat dát nu net het verschil maken tussen het realiseren van echte oplossingen en een verspilling van tijd, energie en geld.
Beoogde verbetering
Wat zijn de beoogde verbeteringen waarover wordt gepraat anno 2019?
“Onze grootste opdracht de komende periode is dat patiënten en cliënten gaan merken dat de zorg beter en persoonlijker wordt. Dat de juiste zorg op de juiste plek beschikbaar is, dichtbij huis of thuis als het kan, verder weg als het moet.” (Beleidsagenda 2019, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
“Houdbare zorg die de persoon centraal stelt, met compassie geleverd wordt op een effectieve manier in netwerken rondom de patiënt en die zinnig, zuinig en eerlijk omgaat met het premiegeld om solidariteit te behouden.” (Ambitie 2025, Zorgverzekeraars Nederland)
“De transformatie heeft als doel om betere en adequate hulp en ondersteuning te bieden aan inwoners. Hun leefwereld, draagkracht, ervaring en behoeften staan hierbij centraal. Hiervoor is het belangrijk te weten wat zij willen, zelf kunnen en nodig hebben, en wat ze van de huidige ondersteuning en hulp vinden en waar zij verbeterkansen zien.” (Kwaliteit en toezicht Jeugd & Wmo, Vereniging van Nederlandse Gemeenten)
Kortom, de verbetering die we willen zien hangt samen met:
> De zorg zoveel mogelijk thuis of dichtbij huis en alleen verder weg als het moet;
> Financiële houdbaarheid door zinnige zorg te combineren met zuinige en eerlijke zorg;
> Meer organisatie in netwerken;
> Uitgaan van de leefwereld, draagkracht, ervaring en behoeften van de patiënt of cliënt;
> Weten wat de patiënt of cliënt zelf wil, zelf kan en zelf nodig heeft;
Epd
En dáár wringt het als het gaat om e-health. Want waarom zien we bovenstaande niet tot nauwelijks terug in ICT-toepassingen die worden ingezet in de gezondheidszorg? Denk bijvoorbeeld aan systemen die een ‘elektronisch patiëntendossier (epd)’ worden genoemd maar waarbij de uitwisseling van informatie en communicatie slechts binnen de muren van één organisatie plaatsvindt én een account voor de patiënt of cliënt niet is meegenomen. Is dit, kijkend naar de beoogde verbetering, geen pure verspilling van tijd, energie en geld?
Als we ICT echt ondergeschikt zouden maken aan de beoogde verbetering, dan zou zeker 75 procent van de ICT-toepassingen niet bestaan. Waarom worden deze ‘oplossingen’ dan wel aangeboden?
Ik zie 3 redenen:
1. Het is technisch gezien veel makkelijker om kleine slagen te maken in ICT waarbij bijvoorbeeld maximaal twee betrokkenen met elkaar informatie uitwisselen dan ICT te maken voor een netwerk dat onbeperkt groot kan worden en mee moet kunnen groeien;
2. Een ICT-toepassing dat een bestaand proces digitaliseert vraagt niet of nauwelijks om een cultuurverandering. Dit in tegenstelling tot ICT-toepassingen die onderdeel zijn van een toekomstvisie. Of de investering terugverdiend wordt, hangt dan af van het succes van de cultuurverndering. Een onzekere factor dus voor softwareleveranciers.
3. In de praktijk is er nog ruimte om ICT-toepassingen, die niet getoetst zijn aan de beoogde verbetering, te implementeren;
Healthy ICT
Door deze redenen gaat de ‘e’ nog vaak voor ‘health’. Hoe keren we de rollen om en zorgen we voor healthy ICT?
– Wees kritisch. Staat er in de doelstellingen dat de persoon die zorg nodig heeft, steeds meer centraal komt te staan? Accepteer dan simpelweg geen ICT-oplossingen die daar niet aan bijdragen. Wil je bijvoorbeeld meer aandacht voor de mening van de cliënt? Ga dan geen systeem gebruiken waarbij je gemakkelijk om de cliënt heen kan. Sterker nog, eis dat er alleen ICT wordt ingezet die vraagt naar de mening van de cliënt.
– Betrek de doelgroep die ermee moet gaan werken. Door de doelgroep te betrekken krijg je inzicht in de cultuurverandering die nodig is voordat gebruikers de ICT-toepassing gaan gebruiken.
– Plan niet alleen de resultaten, maar ook het proces. Het succesvol inzetten van ICT-toepassingen vergt, naast een kritische blik en de juiste betrokkenen, concretisering en een transparante planning. Eerder is er geen echte grip op planning, investering en resultaat.
Zijn de e-health toepassingen in jouw organisatie allemaal healthy ICT toepassingen?