Marktwerking biedt juist oplossingen. Door wél in te spelen op het veranderende gedrag van zorgconsumenten en -medewerkers.
Ziekenhuizen failliet, hardnekkige wachtlijsten, tekort aan personeel, meer ZZP’ers, onbetaalbare medicijnen en toenemende medicijntekorten. Ontwikkelingen in de zorg die leiden tot maatschappelijke onrust. En dat zou allemaal komen door de marktwerking, die minister De Jonge dan ook wil inperken.
Regeldruk
Plotseling, op 1 januari 2006, was er gereguleerde marktwerking in de zorg. Een hybride systeem, met een almaar toenemende regeldruk van de overheid en bijbehorende instanties, en een beetje bewegingsruimte. Regelgeving is om het bestaande te ordenen, gebaseerd op problemen uit het verleden. De ‘meet- en regelindustrie’ in de zorg is groot en al een markt op zich: iedere certificering brengt daar weer geld in het laatje. Gevolg: zorgverleners zijn soms 40 procent tot 50 procent van hun tijd bezig met administratief werk. Als je dat terugbrengt naar bijvoorbeeld 15 procent voor het registreren van alleen relevante informatie, los je al een flink deel van het personeelstekort op.
Bronovo
Terug naar de ziekenhuizen. Slotervaart ging failliet na jarenlang (financieel) wanbeleid, nog eens bevestigd door de chaos na het faillissement. Bij Lelystad lag dat wat anders. De trend is dat zorg uit het ziekenhuis verdwijnt en dichter bij huis wordt georganiseerd, ondersteund door e-health. Dus: lege bedden door minder en kortere ziekenhuis opnames. Het financieel gezonde Bronovo is, als onderdeel van een groter geheel, een goed voorbeeld van actief inspelen op de ontwikkelingen: er is een scherpe keuze gemaakt tussen acute en planbare zorg, waardoor arbeidskracht beter kan worden verdeeld over de twee andere ziekenhuizen. Anders gezegd: de V&D-achtige aanpak van ziekenhuizen, alles onder één dak, heeft haar langste tijd gehad. Hier doet de markt haar werk en waarom zou je dat tegenhouden?
ZZP
In 2018 hebben 13.000 zorgprofessionals hun baan opgegeven om als ZZP’er aan de slag te gaan. In de zorg worden ZZP’ers vaak ‘geframed’ als profiteurs, cherry pickers. Onzin. De meeste zorgverleners die ik tegenkom nemen de stap met twijfel, je geeft immers een baan met zekerheden op. Waarom? “Ik ben in dit vak gegaan om mensen te helpen, niet om maximale productie te draaien”. Dat houd je namelijk niet vol. De intensieve menshouderij in diverse instellingen drijft hen naar het ZZP-schap. Met goed werkgeverschap kan je de in het algemeen hondstrouwe zorgverleners juist aan je binden. Bijzonder is dat uit recent onderzoek naar burn-out klachten blijkt dat ZZP’ers daar significant minder last van hebben. Ondanks die onzekerheid, dat geeft te denken.
Reizen
Waarom mijn pleidooi voor meer marktwerking? Na een kleine 4 jaar ervaring in de zorg constateer ik dat zorginstellingen niet veel anders werken dan bedrijven. Goed, er zijn meer regels en andere termen. Een wachtlijst heet in het bedrijfsleven werkvoorraad en we hebben het in de zorg niet over productie. Succesvolle bedrijven (lees: instellingen) hebben een strategische kijk op de toekomst. Het fundament van je bestaansrecht is bepalen waar je goed in bent, keuzes maken en het belang van je patiënten absolute prioriteit geven (niet: het systeem). Daarnaast moet je uitleggen waarom dingen veranderen. Als je moet reizen naar de plek waarvan je weet dat die (planbare) operatie aan je prostaat de grootste kans op succes heeft, dan doe je dat. Het contact en de nazorg kan via beeldbellen (80% van de ziekenhuiscontacten kan via Skype). We reizen vanuit het hele land naar Lelystad om een nieuwe outfit te kopen. Dus waarom niet voor zo’n operatie?
Patiënt centraal
De belangrijkste trend sinds de invoering van marktwerking is dat de patiënt eindelijk centraal gesteld wordt. Bovendien weten ze steeds beter de weg en zijn taboes aan het verdwijnen. In 2006 had je het niet over je bezoek aan de psycholoog. Nu vertel je op een verjaardag over je burn-out en zoek je sneller hulp. Dat leidt tot marktwerking pur sang. De grote uitdaging is hoe de zorg moet omgaan met de toenemende vraag, die niet alleen door vergrijzing ontstaat. Dat vraagt om visie op een andere manier van organiseren en moderniseren van de zorg. Open staan voor innovatie. We moeten van een ego- naar een ecosysteem, samenwerken om het systeem verder te verbeteren is absolute noodzaak. Terug naar een ‘staatssysteem’, met nog meer regelgeving en controles, is geen optie.