Het zou in 2019 zo maar eens geboortekaartjes kunnen regenen. Nederland stond massaal in de rij om ‘de pil’ te kunnen bemachtigen. Een van de meest welvarende landen van de wereld met de beste zorg betaalt een prijs voor zijn zuinigheid.
Door het preferentiebeleid kwam in 2018 niet alleen de anticonceptiepil op rantsoen te staan maar werden bij driehonderd generieke geneesmiddelen tekorten gesignaleerd. Ook de beschikbaarheid van innovatieve geneesmiddelen kan onder druk komen te staan door het hoofdlijnenakkoord voor medisch-specialistische zorg.
Dat de zorg steeds meer kost, heeft allerlei oorzaken. Hogere personeelslasten, geld om te investeren in ICT en natuurlijk de vergrijzing zorgen voor hogere uitgaven. Daarnaast zijn we in staat om steeds betere zorg te bieden met knappe dokters, slimme technologie én innovatieve geneesmiddelen. Van die gezondheidswinst profiteren niet alleen patiënten maar de samenleving als geheel.
Zorguitgaven
Regelmatig krijgen geneesmiddelenmakers de schuld van zorguitgaven die de pan uit zouden rijzen. Dat beeld is niet terecht. Op het allergrootste deel van de geneesmiddelen die in Nederland wordt verspreid via huisarts en apotheek rust geen patent. Als een geneesmiddel uit patent gaat, zorgt de markt al voor een forse prijsverlaging. Het preferentiebeleid voor generieke geneesmiddelen doet daar nog een schepje bovenop.
Dat beleid zorgt voor honderden miljoenen aan besparingen. Die steken zorgverzekeraars gewoon in hun zak. Dat mag natuurlijk maar tegelijk staan de uitgaven aan innovatieve geneesmiddelen onder druk. Terecht? Innovatieve geneesmiddelen worden met name ingezet in de ziekenhuiszorg. Ziekenhuizen nemen een kwart van het totale zorgbudget voor hun rekening, veel minder dan wat we aan de zorg in verpleeg- en verzorgingshuizen uitgeven (40% van alle zorgkosten). Wat ziekenhuizen aan geneesmiddelen kwijt zijn, bepaalt daarom maar een beperkt deel van de ontwikkeling van de totale zorguitgaven.
Binnen de ziekenhuiszorg stijgen de uitgaven aan (innovatieve) geneesmiddelen van 7,2% van het totale budget in 2012 naar 8,4 % vier jaar later. Volgens de NVZ vanwege een toename van het aantal geneesmiddelen en de uitbreiding van de indicaties. We helpen steeds meer mensen en dat leidt tot hogere kosten. Zo simpel is het.
Administratieve schotten
Bij ziekenhuizen speelt nog iets anders. In 2012 zijn sommige kostbare medicijnen overgeheveld van het extramurale naar het intramurale budget. Die staan nu dus op de ziekenhuisbegroting waarmee een deel van de stijging aan geneesmiddelenuitgaven is te verklaren. Daardoor zitten we nu in een vreemde, voor de patiënt zeer ongewenste situatie. Door administratieve schotten komen de geneesmiddelen die voor hen het verschil kunnen maken opeens in een kwaad daglicht te staan. Besparingen die buiten de ziekenhuizen worden gerealiseerd mogen niet worden aangewend in de ziekenhuizen. En dat terwijl dáár nu juist de medische vooruitgang wordt geïntroduceerd. Denk aan revolutionaire ontwikkelingen als immuun- en gentherapie.
Dan hebben we nog het hoofdlijnenakkoord voor de medisch-specialistische zorg, waardoor ziekenhuisbudgetten maximaal 1 procent mogen groeien. Soms een nuttige prikkel om efficiënter te werken. Het kan ziekenhuizen ook in de problemen helpen omdat het niet lukt om de groei in te dammen zonder patiënten in de kou te laten staan. Of het hoofdlijnenakkoord nu wel of niet houdbaar is, we hebben een andere kijk op medicijnen nodig. Het huidige budgettaire regime is de dood in de pot voor innovatieve zorg in ziekenhuizen.
Natuurlijk moeten we scherp blijven letten op de uitgaven voor innovatieve geneesmiddelen. Het blijkt ook dat door onderhandelingen forse kortingen mogelijk zijn op de catalogusprijs, waarmee ziekenhuizen eveneens geld besparen. Maar we komen nu in de situatie dat te hard drukken op de kosten ertoe leidt dat mensen geen toegang meer krijgen tot de medicijnen die zij nodig hebben. Dan schieten we door in de verkeerde richting.
Daarom hoop ik dat de bestaande schotten in de bekostiging van geneesmiddelen snel verdwijnen en plaats maken voor een integraal geneesmiddelenbudget. Dat zorgt voor een meer realistisch beeld en zo kan iedereen zien dat ondanks de komst van spectaculaire nieuwe geneesmiddelen en betere zorg onze uitgaven aan medicijnen al jarenlang op dezelfde lijn liggen. Laten we ruimte geven aan de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en voorkomen dat we straks voor een lege medicijnkast in het ziekenhuis of bij de apotheek komen te staan.
Directeur Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
