Het lukt de zorgsector maar niet om de CO2-uitstoot, afval en medicijnresten in water substantieel te verminderen. Dit ondanks de Green Deal uit 2015 en eerdere beloftes van ministers. Of een nieuwe Green Deal tussen het ministerie van VWS en de zorgsector daar verandering in zal brengen?
Het hangt af van de mate waarin zorgbestuurders kritisch hun meerjaren onderhouds- en huisvestigingsplan herzien én of de overheid zekerheid rondom financiering op langere termijn verschaft.
Zorgvastgoed verduurzamen
De Green Deal Duurzame Zorg voor een Gezonde Toekomst, die op 10 oktober is gesloten, ambieert onder meer een CO2-reductie van 49 procent in 2030 en een energieneutraal zorgvastgoed in 2050. Verder willen de ondertekenaars voor de care en cure sector ‘realistische’ routekaarten uitwerken rondom circulaire bedrijfsvoering, medicijnresten in water en milieu en gezonde leef- en verblijfsomgeving.
De grootse uitdaging ligt bij het verduurzamen van het zorgvastgoed. De Nederlandse gezondheidszorg beschikt over ruim 32 miljoen vierkante meter vloeroppervlak. Dit vertaalt zich naar circa 26.500 gebouwen, samen goed voor 20 Petajoule. De helft van het Nederlandse zorgvastgoed heeft een energielabel van D of lager. Deze panden zijn in veel gevallen hun 30-jarige economische levensduur al ruim gepasseerd. Tel daar de noodzakelijke nieuwbouw om de toekomstige zorgvraag het hoofd te kunnen bieden bij op, dan kom je bij een gemiddeld investeringsvolume van pakweg 10 miljoen euro uit op een landelijk investeringsvolume van meer dan 13 miljard in de komende dertig jaar.
Regeling Groenprojecten
Het meerjaren onderhouds- en huisvestingsplan vormt een belangrijke succesfactor voor het behalen van de doelen die de ondertekenaars van de Green Deal nastreven. Kijk je echter naar het tempo en de invulling van bestaande meerjaren huisvestigingsplannen, dan liggen deze doelen bepaald niet binnen handbereik.
Momenteel worden duurzame en innovatieve (bouw)projecten gestimuleerd met de ‘Regeling Groenprojecten’. Door deze regeling kan een bank een lening voor duurzaam vastgoed tegen een lager rentetarief aanbieden. Daarnaast is er sinds afgelopen zomer een subsidie die zorginstellingen stimuleert energiebesparende maatregelen te nemen en duurzame energie te gebruiken.
Dit zijn prachtige financieringsinstrumenten. Dat ze ook werken zien wij in de praktijk. Zo heeft de Leidse zorginstelling Libertas een groenverklaring ontvangen voor de renovatie van haar locatie Lorentzhof. Hiermee heeft Libertas niet alleen een lagere rentenota maar ook een lagere energierekening en een gezondere, toekomstbestendige leefomgeving. Dit draagt bij aan het betaalbaar en toegankelijk houden van de menswaardige zorg.
Doorbreek korte termijndenken
Bij het realiseren van dit soort projecten is financiële haalbaarheid op lange termijn cruciaal. De doelen in de Green Deal vragen dan ook om lange termijn zekerheid over financieringsinstrumenten, zoals de Regeling Groenprojecten en subsidies. Want uit ervaring weten we dat onzekerheid een rem vormt op investeringen.
Ook de opdrachtgevers van de zorg hebben hun rol te spelen. Het huidige beleid stevent af op betaalbare zorg in een ongezonde omgeving op korte termijn en op hoge gezondheidskosten op lange termijn. Met de Green Deal Zorg ligt er vanuit VWS, de branche en zorgorganisaties en banken een handreiking om deze noodzakelijke transitie te financieren. Maar het doorbreken van het korte termijndenken, vergt ook duurzaam leiderschap van bestuurders van zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten.
Zorgbestuurlijk Nederland zal haar maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten nemen en haar huisvestigingsbeleid ingrijpend moeten wijzigen ten bate van een gezonde toekomst van de zorg. De overheid zou een hoop onzekerheid kunnen wegnemen door een toekomstbestendige beleidsvisie op de financiering van duurzaam zorgvastgoed te ontwikkelen.