Het beroep van PA is in opmars, maar nog niet binnen de geestelijke gezondheidszorg. Dit terwijl het nieuwe zorgberoep juist in deze sector van grote toegevoegde waarde zou kunnen zijn. Hoe zit dat?
De functie van Physician Assistant (PA) wordt meer gemeengoed in de Nederlandse gezondheidszorg. In 2000 is dit nieuwe zorgberoep geïntroduceerd, als antwoord op de stijgende zorgvraag. Inmiddels zijn momenteel ruim 1200 PA’s werkzaam in de eerste-, tweede en derdelijnszorg in Nederland en het aantal PA’s groeit gestaag met zo’n 240 PA’s per jaar. De PA is zelfstandig bevoegd om taken van artsen over te nemen. Behalve binnen de ggz.
Negen
Sinds twee maanden werkt er zelfs een PA minder in de ggz. Daarmee komen we tot een schamele telling van 9 werkzame PA’s binnen de ggz; de teller stond op 10. Zeer opmerkelijk als je kijkt naar het schreeuwend tekort aan psychiaters en andere zorgverleners in dit zorgdomein en mijns inziens een gemiste kans gezien de rol die een PA juist hier zou kunnen vervullen. In de generalistische basis ggz, in de gespecialiseerde ggz, in een zaalarts-functie, op preventie en somatiek 2e en 3e lijns ggz…
Ik zal dit toelichten aan de hand van mijn persoonlijke verhaal als voormalig PA in de ggz – ja, die PA minder, dat ben ik! Na bijna 25 jaar in diverse functies binnen de ggz werkzaam te zijn geweest, heb ik de switch gemaakt naar een PA-functie in een ander zorgdomen, waar wel borging is voor mijn rol als zelfstandig behandelaar. Een stap die voor mij persoonlijk goed is en waar ik enthousiast over ben – ik heb echt een heel fijne nieuwe werkkring. Maar het is wel met pijn in mijn hart dat ik de ggz heb verlaten.
Ik was namelijk heel gedreven om mij als PA in te zetten voor patiënten binnen de ggz, met specifieke aandacht voor de vaak onderbelichte somatische kant van de zorgverlening aan ggz patiënten. Als sociaal psychiatrisch verpleegkundige heb ik ervaren hoe belangrijk somatische screening en zorg voor ggz patiënten is. Denk alleen al aan de gevolgen van een bepaald leefpatroon – slecht eten, te veel alcohol -, resulterend in onder- of overgewicht, orgaan-aandoeningen… Een PA kan daarin veel nuttig werk verrichten en de psychiaters ontlasten. Dat was mijn motivatie om de opleiding tot PA te gaan volgen.
Regiebehandelaar
Maar met mijn PA diploma op zak en de lovende reacties tijdens mijn stageperiode ten spijt – zowel vanuit patiënten- als artsen perspectief – bleek er geen PA functie beschikbaar. Om toch binnen dit werkgebied actief te zijn accepteerde ik versnipperde functies; deels ambulant, deels somatisch, een 12-uur contract op nog een andere plek; op een gegeven moment had ik vier verschillende banen. Het was een kromme situatie: ik werkte samen met diverse psychiaters en verpleegkundig specialisten, maar viel zelf overal buiten: scholing, overleggen ed. Hoewel ik het op vele manieren heb geprobeerd, bleek ik niet het werk te kunnen doen waarvoor ik ben opgeleid. Namelijk zelfstadig diagnose stellen, behandeling starten en dat kunnen declareren bij de zorgverzekeraar door een zgn. DBC te openen.
Wat is namelijk het geval? Sinds 2015 kunnen PA’s zelfstandig behandelen en DBC’s openen en sluiten. Dat geldt voor alle specialismen, zoals heelkunde, interne en noem maar op, maar de psychiatrie is het enige specialisme waar dat in een kwaliteitsstatuut ggz is geregeld. Dit heeft tot gevolg dat de PA niet als regiebehandelaar mag optreden met alle consequenties van dien: de PA kan geen DBC openen en sluiten, is niet bevoegd om zelfstandig te (be)handelen en kan niet zelfstandig tijd schrijven. Dit in tegenstelling tot bijv. de Verpleegkundig Specialist (VS) waarvan de positie binnen de ggz wel is geborgd.
Ik heb me natuurlijk afgevraagd of ik misschien beter voor de VS opleiding had kunnen kiezen – dan had ik zo aan de slag gekund. Maar nee; de functie van PA is echt een andere dan die van VS. De PA is volledig werkzaam in het medische domein en deze rol is wat bij mij past. Wat ik heb onderschat is de bestuurlijke stroefheid binnen de ggz. Ik ben er altijd van uitgegaan dat de ‘administratieve’ kant binnen de ggz wel geregeld zou worden en dat PA’s daar hun rol zouden kunnen pakken, zeker gezien de wachtlijsten en het grote tekort aan psychiaters, maar helaas blijkt de ggz net die ene uitzondering te zijn. Ik heb wel goede hoop voor mijn collega PA’s in de ggz.
Hoopvol
Er vinden constructieve overleggen plaats tussen de NAPA (de Nederlandse beroepsvereniging voor PA’s) en ggz Nederland – ik was onlangs een van de genodigden om een toelichting te geven op de mogelijkheden van een PA binnen de ggz. Ook heeft het onderwerp inmiddels de aandacht van de politiek. Zo zijn er eind vorig jaar vragen aan voormalig minister Schippers gesteld bij de behandeling van wet BIG over de positie van de PA in de ggz. Iedereen lijkt de toegevoegde waarde van de PA te zien, maar zonder opname in het kwaliteitsstatuur ggz als regiebehandelaar, lijkt het onmogelijk om als PA voet aan de grond te krijgen. Waar het nu om gaat is hierin vaart maken. Er is een protocol verschenen om binnen het kwaliteitsstatuut ggz met nieuwe zorgberoepen te experimenteren, waarbij de nieuwe zorgverlener als regie-behandelaar mag optreden… ik wacht met spanning af!
Mocht je meer willen weten over waar een PA binnen ggz voor kan worden ingezet, kijk dan op https://www.napa.nl/faq/