De zorgkosten rijzen de pan uit. Met een vergrijzende bevolking wordt dat er de komende jaren niet beter op, terwijl de druk om te bezuinigen toeneemt. Budgetallocatie, het toewijzen van geld aan verschillende bestemmingen, helpt kosten beheersen.
Het uitpluizen van de wereld achter de cijfers, dat is wat mij als businesscontroller interesseert in mijn vak. Maar cijfers vertellen niet álles, je moet ze interpreteren. De context is net zo relevant als de uitkomst van de cijfers zelf. Op basis daarvan kun je verbeteringen voorstellen.
Toewijzen van budget
Het slotstuk van mijn postacademische opleiding tot Certified Public Controller aan de VU was een scriptie met als onderwerp: ‘Budgetallocatie op basis van kostprijsinformatie binnen universitair medische centra’. Hierin onderzoek ik wat het verdelen van budget op basis van kostprijzen kan betekenen voor de zorg. Voor de hele publieke sector is dit overigens een interessante methode, zolang er een duidelijke relatie is tussen gemaakte kosten en de vergoeding die hier tegenover staat. Voor het leveren van ‘veiligheid’ werkt dit onvoldoende, omdat je niet exact de omvang ervan kunt bepalen. Hoeveel veiligheid levert de overheid? En wat is dan de kostprijs? Voor paspoorten en rijbewijzen werkt het bijvoorbeeld wel.
Zorginstellingen stellen allemaal een begroting op. Ze proberen vooraf een inschatting te maken van wat de zorg kost en oplevert. Deze kostenraming maken zij meestal op basis van de geschiedenis, aangevuld met productiewijzigingen voor het komende jaar en de bijbehorende financiële effecten. Alleen: de relatie tussen omzet en kosten is niet altijd duidelijk. Mijn advies is dat het fundament van de begroting transparanter moet zijn dan “zo deden we het altijd”. Dat bereik je door bij het verdelen van het budget uit te gaan van de kostprijzen. Er ontstaat daardoor een directere relatie tussen opbrengsten en kosten bij productiewijzigingen. Zo ontstaat meer inzicht in het effect op de begroting tussen wat een behandeling of zorgproduct kost, en oplevert.
Voor- en nadelen
Budgetallocatie, het verdelen van geld over verschillende bestemmingen, vergroot de transparantie van maatschappelijke kosten. Veranderingen in je opbrengsten vertalen zich automatisch door in de kosten en zo krijg je een beter beeld van de feeders en bleeders. En weet je waar je de bedrijfsvoering kunt aanpassen om een hoger rendement te halen.
Het (politieke) draagvlak en gevoel van urgentie voor deze methode van begroten is nog niet heel groot. Financieel managers erkennen wel dat de methode bruikbaar is, maar er zijn nog wat praktische bezwaren te tackelen. Zo moet de afdeling Financiën garant staan voor de juistheid van de prijzen en de totstandkoming ervan moet uitlegbaar en inzichtelijk zijn. Een ander bezwaar is dat kostprijzen zijn gebaseerd op de DBC-zorgproductstructuur van een bepaald jaar. Die structuur is door de jaren heen gewijzigd, dus hoe betrouwbaar is de historische beeldvorming dan eigenlijk?
Geschiedenis loslaten
Ik adviseer zorginstellingen de geschiedenis los te laten bij het opstellen van de begroting. In plaats daarvan kun je bijvoorbeeld, om schommelingen in uitkomsten van kostprijzen te beperken, normkostprijzen berekenen en/of werken met een standaardmix aan zorgproducten. Zo krijg je beter grip op eventuele schommelingen in je begroting. Alleen: dat moet je wel wíllen, je moet de urgentie ervan zien en dat ook communiceren in je organisatie.