Samen het risico dragen als iemand schade heeft. Zo begon Achmea in het Friese dorpje Achlum in 1811 om het bezit van 39 boeren en notabelen te verzekeren tegen brand. Dat heet solidariteit. Geen winst, alleen risicodekking.
Inmiddels hangen wij tussen twee scholen in Nederland. Enerzijds een forse liberale trend, met de vrije markt als oplossing voor alle problemen, en een stillere school die nog het meest weg heeft van klassiek socialisme.
Die liberalen zijn geïnspireerd door de filosofe Ayn Rand en menen dat de wereld beter wordt als iedereen alleen voor zichzelf zorgt en probeert te winnen. Sterker nog: dat succes is zelfs door God gegeven. Overheidsbemoeienis moet minimaal zijn. Het liberalisme als (onbediscussieerbaar) geloof.
In de andere (kleinere) school in Nederland gelooft men dat de overheid juist veel moet regelen en dat ondernemers en de commercie in wezen boeven zijn, vooral uit op eigen gewin. Daarom een Nationaal Zorgfonds in plaats van commerciële zorgverzekeringen.
Beide wallen
Ik geloof dat wij van beide wallen moeten eten. Want ondernemerschap en de vrije markt zijn voor innovaties en om via concurrentie prijzen in toom te houden. Zonder dat waren bedrijven als Apple, Microsoft, Facebook en AirBNB niet ontstaan.
Maar in deze hoek zit geen prikkel voor ethische afwegingen, rechtvaardigheid en gerechtigheid. Sterker nog: zij streven naar monopolisme ten koste van concurrentie en innovatie. Dat wordt erger als die ondernemers aandeelhouders krijgen. Ook die hebben primair kortetermijnrendement voor ogen. Zelfs als de ondernemer zelf uit is op duurzaamheid. Dan moet een instantie ingrijpen, die marktmechanisme beteugelt of rechtvaardigheid terugbrengt. Daarom bestaat er een ACM.
Zorgopbrengsten
Als minister Bruins één van de aanbevelingen van de Commissie Transparantie en Tijdigheid, niet overneemt, namelijk om te spreken over zorgopbrengsten en niet meer over zorgkosten, zit daar een wereld onder. Dáárover moeten wij in gesprek!
Wij hebben zorgverzekeraars immers opgedragen om zorgkosten in de hand te houden en zorgkwaliteit te bewaken. Maar in de eerste plaats heeft een verzekeraar verstand van verzekeren en niet van zorg. Centraal Beheer, inmiddels ook Achmea vertelde ons dit ook. Dan gaat het fout als er financiële prikkels komen om klantengroepen te lokken die minder ‘schadelast’ hebben en die een lagere premie aan te bieden. Dat kost solidariteit naar diegenen die, meestal zonder daar zelfs iets aan te kunnen doen, hogere schadelasten vertegenwoordigen. Solidariteit wordt zo ondergeschikt aan winst. Verzekeraars hebben geen verstand van zorg. Dat hebben de medici en medische wetenschappers.
Perspectief
Zo komen uitdrukkingen als zorgkosten en zorgopbrengsten in een belangrijk perspectief te staan. Iedereen is het erover eens dat wij als maatschappij moeten streven naar optimale zorg tegen zo laag mogelijk kosten. Maar degenen die zorgkosten als (schade-)last ervaren, zijn erop uit om kosten laag te houden. Als daar vrijemarktgelovigen huizen, dient dat minder de solidariteit dan winstmaximalisatie.
Een zijstap zie je in de farmacie. Miljardenwinsten, ‘gerechtvaardigd’ omdat farmabedrijven “zulke hoge risico’s lopen en lange terugverdientijden voor onderzoekskosten hebben”. Jaar in jaar uit lukt dat terugverdienen goed, zonder dat die risico’s lijken te spelen. Wij laten aan farmaceuten over welke prijzen welke medicijnen krijgen en welke medicijnen wel of niet beschikbaar komen voor patiënten. Deze afwegingen hoor je niet aan marktpartijen over te laten.
Afweging
Kwaliteit van zorg en prioritering van zorgkosten is een maatschappelijke afweging. Beleidsmakers horen de ethische afwegingen te maken. Medici weten wat goede zorg is. Die moet beschreven en bewaakt worden door een onafhankelijke instantie, zoals een Zorginstituut. Dan moet je bewaken dat verzekeraars concurrerende pakketten blijven aanbieden, zonder monopolistisch te worden. Dat vereist dat verzekerden onderscheid moeten kunnen maken tussen premies en pakketten. Zelfs met een academische scholing is dat nu een uitdaging.
Dus: laat een regering bepalen wie welke kwaliteit van zorg dient te krijgen en welke kosten wij daar voor over hebben, het Zorginstituut de kwaliteit van die zorg registreren, de NZa de kwaliteit van die zorg bewaken en verzekeraars verstand houden van verzekeren. Dan heet schadelast weer schadelast, heten zorgopbrengsten weer kwaliteit van zorg, heb je geen zorginkopers meer bij zorgverzekeraars, maar relatie-beheerders, en hoeven zorgverleners niet meer te tekenen bij het kruisje onder het juk van zorgverzekeraars.
Dus toch een stelselwijziging?
Mauk van Heemstra
Mede-oprichter en eigenaar van ZorgSteedsBeter
