Het is niet bekend hoeveel strafrechtelijke onderzoeken het OM in de zorg uitvoert. Ze nemen echter wel toe, zo is de ervaring. Deels is dat een gevolg van het gegeven dat nabestaanden sneller aangifte doen en deels worden ook vanuit het OM meer zaken onderzocht.
De verantwoordelijkheid van de overheid voor zwakkeren in de samenleving, zoals psychiatrische patiënten en verstandelijk gehandicapten speelt hierbij een rol. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor forensische zorg.
Het past bij de gezichtspunten van tegenwoordig ten aanzien van de verantwoordelijkheid van de Staat voor het leven van zijn burgers en bij de uitleg die het Europese Hof geeft aan het in artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens vastgelegde recht op leven.
Verdachte
Concreet houdt het in dat bij twijfel over de doodsoorzaak gerechtelijke obductie wordt gevorderd en opsporingsonderzoek plaatsvindt. Voor de direct betrokken hulpverleners is dit vaak een enorme schok. Zij zijn onder de indruk van het overlijden van de patiënt/cliënt en voelen zich vervolgens als een crimineel benaderd, zeker als ze als verdachte van dood door schuld worden aangemerkt.
Veel van die onderzoeken leiden uiteindelijk niet tot vervolging maar tot een sepot. Aan die zaken wordt meestal geen ruchtbaarheid gegeven. Toch geeft een strafrechtelijk onderzoek veel ongerustheid en twijfel en doet iedere zorginstelling en beroepsbeoefenaar er verstandig aan voorbereid te zijn op een dergelijk onderzoek. Dan is het volgende van belang.
Begeleiding
Bij vraagtekens rond een overlijden in de zorg wordt meestal ook een calamiteitenonderzoek gedaan. Soms dient de familie (tucht)klachten in. Een enkele keer ziet de Inspectie voor de Gezondheidszorg daar eveneens reden toe, zoals in de zaak van de voormalig hockeyer Rogier Mooy. Dit betekent dat er een aantal onderzoeken naast en door elkaar heen lopen waardoor extra attentie geboden is. Deze onderzoeken en de uitkomsten ervan kunnen immers het strafrechtelijk onderzoek en eventuele juridische procedures beïnvloeden.
Zo is het tegenwoordig gebruikelijk dat de officier van justitie met een machtiging van de rechter-commissaris niet alleen de medische en verpleegkundige gegevens vordert, maar ook het calamiteitenrapport als dat gereed is. Dat betekent per definitie dat de inhoud van dat rapport een rol kan spelen bij het strafrechtelijk onderzoek, hoe onwenselijk dat wellicht ook is.
Al te stellige uitlatingen over wat er fout zou kunnen zijn gegaan en over een eventueel verband tussen die mogelijke fouten en het overlijden van een patiënt moeten liefst vermeden worden. Verder is goede juridische en psychologische begeleiding in een vroeg stadium een must, niet alleen voor potentiële verdachten maar ook voor eventuele getuigen en andere betrokkenen.
Advocaat/compagnon Nysingh advocaten-notarissen
