Nederland voert een zwabberbeleid als het gaat om marktwerking in de zorg. Met de mond prediken we marktwerking, maar in ons hart vinden we winst maken in de zorg niet kunnen. We verwachten van private partijen dat ze risico’s nemen en investeren. Maar als die investeringen rendement opleveren, vinden we het onethisch als dat aan investeerders wordt teruggegeven.
Die dubbelhartigheid is schadelijk voor de kwaliteit van onze zorg. Het werkt een klimaat van wantrouwen richting zorgaanbieders in de hand en leidt tot een wirwar aan onduidelijke regels.
Gebrek aan transparantie
De huidige regels voor wanneer het is toegestaan om winst uit te keren in de zorgsector, staan volledig los van de praktijk. Zo is een winstoogmerk wel toegestaan als het gaat om ambulante GGZ. Maar voor intramurale GGZ mag dat niet. Bij thuiszorg mag het wel, maar bij verpleeghuiszorg niet. Bij onverzekerde zorg in beginsel wel, maar bij verzekerde zorg maar in beperkte mate.
Aan welk deel van de bedrijfsvoering moeten dan de bedrijfskosten worden toegerekend en waar heeft dan de eventuele winst betrekking op? Veel zorgorganisaties ontberen dit inzicht. De zorgsector als geheel raakt bovendien steeds meer verweven. Juist deze onduidelijkheid en het ontbreken van transparantie werken mogelijke misstanden in de hand, zoals blijkt uit recente berichtgeving in het Financieele Dagblad.
Zelfstandige behandelcentra
De misstanden waarover de krant bericht, zijn overigens de uitzondering op de regel. Private organisaties, veelal in de vorm van BV’s, zijn vaak in staat efficiënter en doelmatiger zorg te leveren.
Neem een zelfstandig behandelcentrum dat gespecialiseerd is in orthopedie. Vinden we het erg als zij kwalitatief hoogwaardige zorg kunnen leveren tegen misschien wel 80 procent van de kosten (inclusief marge) die een algemeen ziekenhuis maakt? Een algemeen ziekenhuis is over de volle breedte van de zorg nooit zo efficiënt te organiseren. Mag een zelfstandig behandelcentrum dan geen redelijke marge vragen?
Of stel dat je een pand verhuurt aan een bedrijf, dan accepteert iedereen dat je daar een winstmarge op wilt maken. Maar als je het verhuurt aan een zorgstichting, is rendement maken dan ineens onethisch?
Innovatie
In het regeerakkoord pleit Rutte III voor meer innovatie in de sector, maar die innovatie moet ergens door gefinancierd worden. In de praktijk zien we dat banken steeds minder bereid zijn leningen te verstrekken. Tegelijkertijd zijn er diverse private investeerders die wel risico’s durven nemen en bereid zijn te investeren in de zorg, maar investeerders zijn op zoek naar rendement. De BV-structuur biedt ze die mogelijkheid.
Oud-minister Schippers benoemde die mogelijkheid ook zelf in antwoord op eerdere Kamervragen over winstuitkering in de zorg. Winst als drijfveer voor zorginstellingen kan ook de maatschappij dienen: het leidt tot een prikkel om kosten te drukken.
Een ander voorbeeld. Het nieuwe kabinet pleit voor mogelijkheden voor medisch specialisten om financieel te participeren in de instelling waarvoor zij werken. Dat is onmogelijk als we niet tegelijkertijd accepteren en faciliteren dat specialisten ook rendement uit het ziekenhuis kunnen halen. Sterker: door het goed te regelen, wordt de transparantie alleen maar groter.
Op dit moment werken specialisten veelal zowel via maatschappen, coöperaties als via vennootschappen en is onduidelijk welk honorarium zij krijgen. In de huidige praktijk kan dat ertoe leiden dat specialisten en ziekenhuizen geen volledig gelijkgestelde belangen hebben. Dat kan een belemmering vormen voor de organisatie van de zorg, maar juist ook voor het stimuleren van preventie en innovatie.
Overheid aan zet
Eerlijke marktwerking in de zorg begint met een duidelijke keuze. We kunnen niet kiezen voor marktwerking zolang we dividend en rendement vieze woorden vinden. Wel ligt er nu een uitdaging om dit transparant te maken, zodat iedereen zelf kan vaststellen of zakelijk wordt gehandeld en de burger er beter van wordt.
De overheid is nu aan zet: er moet een gelijk speelveld komen voor alle zorgaanbieders in Nederland. Bijkomend voordeel is dat de complexiteit van de huidige regelgeving flink wordt teruggebracht en de bureaucratie in de zorg afneemt. De kostenbesparing die dat met zich meebrengt levert gegarandeerd winst en wellicht zelfs gezondheidswinst op. Wie wil dat niet?
Chris van den Haak en Frank van der Lee
Partners bij de branchegroep Zorg van BDO
