Zelfsturende teams komen steeds vaker voor en lijken de heilige graal in de zorg. Medewerkers zien echter een berg extra werk op zich afkomen en verder ervaren ze niet dat er iets verandert. Ze voelen zich aan hun lot overgelaten.
In zelfsturende teams hebben de mensen die betrokken zijn bij een activiteit zeggenschap over hoe ze die activiteit uitvoeren. Als een zelfsturend team goed werkt, gaan de tevredenheid en betrokkenheid onder de medewerkers omhoog. De kwaliteit van het werk stijgt. En de kosten gaan omlaag.
Hoe komt het dan dat in de praktijk veel cliënten(raden), medewerkers en managers iets heel anders ervaren nadat de organisatie met zelfsturende teams is gaan werken? Vaak zelfs tegengestelde effecten? Omdat het geen zelfsturende teams zijn geworden, maar zoek-het-zelf-maar-uit-teams.
Zoek-het-zelf-maar-uit-team?
Mensen hebben verantwoordelijkheidsgevoel, zijn betrokken bij de dingen die ze doen. Ze kunnen zelf nadenken. Dat is van nature aanwezig. Daar hoef je niets voor te doen. In de zorg hebben we allerlei systemen bedacht die dat wat van nature bij mensen aanwezig is, hebben vervangen. De situatie is als volgt.
De verantwoordelijkheid is verschoven naar teamleiders en managers. Zelf nadenken hoeft en kan niet meer, want je wordt afgerekend op het volgen van de richtlijnen en protocollen. En de ruimte voor betrokkenheid is met het bedrijfsmatig denken verdwenen: cijfers gaan voor relaties en registreren vraagt onnodig veel tijd.
Vanuit die situatie snijden organisaties alle managementlagen weg. En zeggen organisaties tegen medewerkers dat als ze thuis of op de voetbalclub allerlei zaken kunnen organiseren, ze dan ook op het werk die verantwoordelijkheid kunnen nemen. Organisaties doen een beroep op wat bij medewerkers van nature aanwezig is, maar vergeten daar de omstandigheden op aan te passen. Medewerkers zien een berg extra werk op zich afkomen en verder ervaren ze niet dat er iets verandert. Ze voelen zich aan hun lot overgelaten: een zoek-het-zelf-maar-uit-team.
Hoe dan wel?
Een zelfsturend team kan alleen werken als de omstandigheden zo zijn dat verantwoordelijkheid, betrokkenheid en zelf nadenken tot hun recht kunnen komen. Bedrijven die succesvol zelfsturende teams hebben ingericht hebben de juiste omstandigheden gecreëerd voor de activiteiten die zij uitvoeren en de mensen die dit uitvoeren. Registraties zijn bedoeld om medewerkers te helpen om de zorg beter te maken en niet om cijfers te verzamelen voor het management. Er is ruimte voor mensen die zorg nodig hebben en medewerkers om samen afspraken te maken over wanneer de zorg wordt verleend.
Er zijn zelf teams waarbij de leden volledig zeggenschap hebben over de besteding van geld. De financiële mensen staan op afstand en helpen op verzoek. Hiermee is ruimte gekomen voor het verantwoordelijkheidsgevoel, de betrokkenheid en mogelijkheid tot zelf nadenken.
Het succes van zelfsturing is dus veel meer dan het wegsnijden van managementlagen en mensen aanspreken op gedrag dat ze in privé-situaties laten zien. Of het starten van een cultuurveranderingstraject voor medewerkers en mensen die zorg krijgen, terwijl de omstandigheden waarbinnen gewerkt moet worden niet veranderen.
Het vraagt een radicaal andere manier van organiseren, waarbij de relaties tussen mensen het vertrekpunt zijn. En een omgeving ontstaat waarin de mensen in die relaties tot hun recht kunnen komen. Waarin systemen, zoals registraties en financiële ondersteuning, dienend zijn.
Coördinator LOC Zeggenschap in zorg
