Er is veel discussie over problemen met de kwaliteit in de verpleeghuiszorg. Het lijkt wel of een aantal bestuurders en toezichthouders zich geen raad weten.
Maar anderen doen het wel goed. Dus moet ‘het aantal’ in de spiegel kijken en aan de slag. Anders is het logisch dat er wordt ingegrepen. Of laat je je in je vakantie ook vliegen door een gezagvoerder die zich geen raad weet?
De IGZ heeft het druk, veel toezichtbezoeken, verscherpt toezicht, waarschuwingen en zelfs een interventie team voor het eerst ingezet. Er zijn plascontracten en de moeder van de verantwoordelijke staatssecretaris stond begin 2016 ’tot haar enkels in de urine’. Er komen zwarte lijsten, aanbieders boos. Klagen over afvinklijstjes, waar ze niet aan mee willen doen. Maar ja, de kwaliteitsnormen in Nederland komen grotendeels uit het veld zelf. Als je gaat vliegen ga je er vanuit, dat de piloten voor de start alle lijstjes afvinken, check-check. De sfeer aan boord komt daarna.
Bestuurders klagen over door de pers en politiek opgeklopte problemen. Niet onterecht. En er is teveel bezuinigd, zeggen de bestuurders. Te weinig geld om voldoende gekwalificeerd personeel in te zetten. Dat is ook zo weet ik uit ervaring. Wegbezuinigd door dezelfde politiek die nu weer wat roept in de Kamer over kwaliteit op basis van incidenten. Het is verkiezingstijd. En niet uniek voor de zorg.
Ervaringsdeskundige
Toch is de meerderheid van de zorginstellingen in staat zijn om kwaliteit van zorg te leveren. Zowel met de meetbare, technische kwaliteit, zoals medicatieveiligheid, zorgdossiers op orde, middelen en maatregelen terugdringen. Maar ook met merkbare kwaliteit als sfeer, ruimte voor gesprekken met bewoners en gemotiveerd personeel. Er zijn dus verschillen. En wie is eindverantwoordelijk voor de organisatie? De raad van bestuur. En de raad van toezicht. Voor de goede orde: ik heb zelf ervaring als interim bestuurder (met kwaliteitsproblemen en met verscherpt toezicht) en ook als toezichthouder van enkele zorginstellingen (ook zelf geconfronteerd met een kritische IGZ) en als coach van bestuurders die onder meer kwaliteitsvraagstukken hebben. Dus ik ben ervaringsdeskundige.
Het blijkt toch dat een aantal bestuurders en toezichthouders niet weet ‘hoe het nu echt is met de kwaliteit van zorg’ in hun instelling. Wel met de financiën. En anders vertelt de accountant het wel. Sinds enkele jaren zijn er in de zorg zogenaamde ’toezichthouders zorg’. Oud-IGZ-inspecteurs, die zorginstellingen kunnen helpen met audits en advies. Dat laatste mag de IGZ zelf niet. Inmiddels is er een netwerk van hen, ruim vijftien, in care en cure. Veel instellingen hebben de weg gevonden naar deze externe onafhankelijke ‘kwaliteitsaccountants’. Die komen er ook weer boven op. Helaas zijn er veel bestuurders van slecht presterende instellingen die hulp van buitenaf van deze experts en/of interim bestuurders niet nodig vinden: ‘wij kunnen het zelf wel’. En hun toezichthouders staan er nog verder van af. Ik weet het eveneens uit recente ervaring met deel van de top-11 zwarte lijst.
Tien punten voor de raad van bestuur
1. Vraag jezelf af of je intrinsiek gemotiveerd bent om de kwaliteit van zorg te verbeteren
2. Ga zelf aan de slag en laat het niet over aan managers of de kwaliteitsfunctionaris
3. Organiseer een taskforce kwaliteit, trek die zelf, betrek zorgmedewerkers, staf, management, CR
4. Maak een verbeterplan, met tijdpad, kom wekelijks bij elkaar over voortgang en versterking plan
5. Trek een ‘extern toezichthouder zorg’ aan, laat deze onderzoek doen en de taskforce adviseren
6. Faciliteer medewerkers met scholing of procesverbetering om ruimte voor kwaliteit te realiseren
7. Ga zelf de werkvloer op praat met cliënten, medewerkers, familie en de Cliëntenraad
8. Rapporteer bij verscherpt toezicht 2 tot 4 wekelijks aan de IGZ, Cliëntenraad en Raad van Toezicht
9. Als verbeteringen zichtbaar worden communiceer die in de organisatie en geef complimenten
10. Vraag collega’s die het goed doen om hun aanpak en advies
En de raad van toezicht?
1. Zorg voor 1 of 2 leden met kennis en kunde op gebied kwaliteit van zorg
2. Zorg voor een Raad van Toezicht Commissie Kwaliteit en Veiligheid
3. Maak een reglement met een duidelijke rol, ook in relatie tot de verantwoordelijkheid van de RvB
4. Vraag de RvB om een jaarprogramma kwaliteit, hanteer die als leidraad
5. Ga naar de locaties, proef sfeer, luister naar medewerkers en cliënten, maar geen oordelen
6. Bij verscherpt toezicht: vraag de raad van bestuur naar de aanpak, laat je regelmatiger informeren door de RvB
7. Nodig de extern toezichthouder uit en laat deze vertellen hoe het met de kwaliteit van zorg is
8. School je zelf ook bij op het gebied van kwaliteit van zorg, weet waar je naar moet kijken
Als het bestuur van de zorginstelling, de raad van bestuur en raad van toezicht, zich dan nog geen raad weten met het verbeteren van de kwaliteit, dan is het logisch dat er wordt ingegrepen. Tijdelijk aanvullen of vervangen, dat kan de IGZ sinds 1 januari 2016.
En het afvinken dan? Tegelijk moet de terechte discussie hierover doorgaan, vanuit de zorginstellingen, door ActiZ, Verenso, V&VN, VWS, IGZ enzovoorts. Stevig en duidelijk.
Zelfstandig interim-bestuurder, toezichthouder en coach
