De politieke en sociale weerstand tegen de hoge kosten voor innovatieve geneesmiddelen neemt toe. Een creatieve oplossing is nodig om kosten te verlagen en tegelijkertijd innovatiekracht te stimuleren. Ik presenteer in dit artikel een radicaal nieuw prijsmodel, gebaseerd op een vast budget.
Vicieuze cirkel
De farmaceutische industrie en de overheid in brede zin bevinden zich in een vicieuze cirkel die bijdraagt aan het opdrijven van de kosten van geneesmiddelen. Deze cirkel werkt als volgt:
• Overheid en ziekenhuizen hebben steeds meer te maken met nieuwe medicijnen waarvan de impact op het zorgbudget groot is. Vooraf is echter niet duidelijk hoe groot deze impact precies zal zijn doordat niet zeker is hoeveel mensen de medicijnen zullen gaan gebruiken.
• Als reactie worden de barrières voor vergoeding verhoogd, bijvoorbeeld door middel van de sluisconstructie, voorwaardelijke toelating, toelating voor een beperkte groep en de vraag om meer bewijs rondom kosteneffectiviteit.
• De industrie ziet hierdoor het risico toenemen dat een innovatief medicijn – na jarenlange ontwikkeling – niet, langzaam of slechts gedeeltelijk wordt toegelaten tot de markt. Daarnaast heeft de industrie te maken met hogere kosten vanwege de gevraagde uitbreiding van klinische studies en marktbewerking.
• Om het verhoogde risico acceptabel te maken voor investeerders wordt het rendement (winstmarge) en daarmee een prijs van een product verhoogd. Ook de vraag om meer bewijs leidt tot duurdere medicijnen.
Het gevolg hiervan is dat barrières voor markttoelating verder worden verhoogd. Zo bevinden de industrie en de toelater zich inmiddels in een vicieuze cirkel waarin de twee partijen steeds verder van elkaar verwijderd raken. Het schrijnende aan deze situatie is dat de patiënt hiervan de dupe is. Meer en meer loopt de patiënt het risico om het medicijn dat hij of zij nodig heeft te laat of niet te krijgen.
Overheidsbeleid
Binnen Europa speelt het Nederlandse Ministerie van VWS een leidende rol in het zoeken naar oplossingen om de kosten van dure geneesmiddelen te beperken. Zo was Nederland ook één van de drijvende krachten achter de EU Raadsconclusies van afgelopen juni waarin verschillende oplossingen worden genoemd voor het terugdringen van de stijgende kosten van nieuwe medicijnen. Samengevat komen de speerpunten van de overheid neer op het verlagen van prijzen door:
• het versterken van de onderhandelingspositie rondom prijzen en prijsmodellen, middels voorwaardelijke toelating, (inter)nationale samenwerking rondom inkoop, en het verkrijgen van inzicht in prijsafspraken;
• het stimuleren van alternatieve verdienmodellen, zoals het Fair Medicine initiatief; en
• het kritisch bekijken van de huidige bepalingen binnen het octrooirecht.
Fixed budget model
Deze maatregelen doen weinig aan het doorbreken van de vicieuze cirkel. Het wordt tijd voor een nieuw model dat de kosten en de risico’s voor zowel de overheid als de farmaceutische industrie reduceert en daarmee de vicieuze en prijsopdrijvende cirkel doorbreekt.
Ik introduceer hier een fixed budget model als mogelijke oplossing. Dit model kenmerkt zich door een landelijke meerjarenafspraak tussen het farmaceutische bedrijf en de overheid. Voor een vast bedrag per jaar, vastgesteld op basis van de toegevoegde waarde van het product, heeft elke geïndiceerde patiënt toegang tot het product, zonder dat dit tot een meerprijs leidt. Het bedrijf wordt beloond voor de waarde van de innovatie, niet voor haar commerciële prestaties.
Het vaste bedrag is lager dan de mogelijke potentiele omzet die het bedrijf in het huidige systeem zou kunnen behalen, maar is wel gegarandeerd over een lange periode. In dit model worden afspraken gemaakt voor medische ondersteuning vanuit de farmaceutische industrie richting zorgverleners op gebieden als educatie en nader onderzoek. Het fixed budget model heeft grote voordelen:
• Voorspelbaarheid van de jaarlijkse inkomsten voor de fabrikant en jaarlijkse uitgaven voor de zorgsector, met als gevolg dat het risicoprofiel (en het vereiste dividend) van de farmaceutische industrie daalt;
• Prijs en volume worden losgekoppeld, wat betekent dat farmaceutische bedrijven de kosten voor marketing en sales (ongeveer 1/3 van de kostenstructuur) fors kunnen terugbrengen;
• De meest belangrijke verbetering: als een product eenmaal is toegelaten tot de markt, bestaat er niet langer een risico dat een patiënt dit product niet krijgt vanwege uitputting van budgetten. Dit laatste is nu wel het geval, bijvoorbeeld bij dure oncolytica waarbij sommige ziekenhuizen patiënten doorverwijzen om kosten te vermijden.
35 miljard euro
Volgens onze eerste berekeningen kan dit model op Europees niveau leiden tot een jaarlijkse besparing van 35 miljard euro, door het reduceren van de kosten die gepaard gaan met het investeringsrisico en met de marketing en sales van producten.
De discussie rondom de kosten van dure geneesmiddelen zal steeds scherper gevoerd worden. Partijen moeten uit de loopgraven komen om tot echte oplossingen te komen. Wat soms wordt vergeten is dat er één gedeeld belang is: meer innovatie tegen lagere kosten om zo de toegang van patiënten tot innovatieve medicijnen te waarborgen. Het fixed budget model kan worden gebruikt om een nieuwe dialoog met elkaar aan te gaan.
Partner bij Vintura, adviesbureau voor gezondheidszorg en life sciences
