Vorige maand kwam in het nieuws dat farmaceutische bedrijven in staat zijn om artsen te betalen via een omweg.
Sinds begin 2013 is het officiële transparantieregister geopend. Dat register moet inzage geven in ‘financiële relaties tussen artsen, andere zorgverleners of ziekenhuizen, en farmaceutische bedrijven’.
Uit onderzoek van de Volkskrant bleek dat er een tussenstation is gevormd waardoor artsen ongezien soms tienduizenden euro’s kunnen verdienen. Het creëren van een omweg waarbij de regels omzeild worden is in mijn ogen een voorbeeld waarbij de regels misschien duidelijk zijn, maar de achterliggende waarden van de regel niet.
Wat is de bedoeling van het register? Het doel is met name om het vertrouwen in de sector te vergroten door transparant te zijn over eventuele financiële verbanden. De regel wordt daarmee dat financiële banden opgenomen moeten worden in het register.
Spelregels
Regels zijn onontbeerlijk om met elkaar richting te kunnen geven aan een afgesproken norm van handelen. Als beroepsgroep en als organisatie moet je kunnen aangeven wat het speelveld is en met welke spelregels het spel wordt gespeeld. Alleen regels implementeren is onvoldoende om een maximaal resultaat te behalen. Daarvoor is het nodig om te blijven onderzoeken waarom mensen een regel wel of niet volgen. Mensen te blijven uitdagen om zelf te blijven nadenken. Om die reden moeten mensen het ‘waarom’ achter regels begrijpen en de waarden die achter de regels liggen.
Gewenst gedrag
Te vaak zie ik nog organisaties die denken dat het duidelijk maken van regels voldoende is om gewenst gedrag te krijgen. We stellen wat regels op en dan veranderen mensen als vanzelf naar het gewenste gedrag. Het nadeel van regels is dat ze de suggestie wekken dat als gedrag binnen de regels valt, het dan wel moet kunnen.
Kortom mensen worden niet getriggerd om zelf na te denken. Op die manier besteden we de persoonlijke moraal uit aan wetten en regels. Daarnaast is het vaak zwart-wit. Iets past binnen de regels of niet. Maar er kan ook een dilemma ontstaan. Iets mag, maar moet je het ook willen? En die vraag moet gesteld kunnen worden aan een bredere groep van collega’s waarmee bijvoorbeeld dilemma sessies worden georganiseerd. En de waarden achter de regels bieden dan vaak een uitkomst voor een richting en besluit.
Ethisch leiderschap
Een andere manier om onder de druk van regels te komen is Ethisch Leiderschap. Eppy Boschma (VNO-NCW) en Muel Kaptein (Erasmus Universiteit) schrijven om die reden over ‘ethisch leiderschap’. Zij stellen dat bedrijven en sectoren leiderschap in ethiek moeten tonen. Leiderschap in ethiek gaat namelijk verder dan de huidige wet- en regelgeving. “Bedrijven trekken zelf de regie naar zich toe, bepalen zelf de normen waar ze aan willen voldoen en kunnen daarmee de grond wegnemen voor nieuwe wet- en regelgeving.”
De ethiek van presteren wordt niet afgedwongen door de pavlovreactie van regels. Ethiek wordt gebouwd op basis van waarden en dialoog die leidt tot moresprudentie. En sectoren en bedrijven die voorop gaan lopen op wetgeving, tonen ethisch leiderschap. Wat mij betreft de enige manier om vertrouwen te herstellen en te bouwen. Dan doen we weer recht aan bijvoorbeeld het transparantieregister.
Sjoerd Hogenbirk
Organisatiespecialist bij House of Performance
