In hoeverre wordt er nu voldaan wordt aan de tien randvoorwaarden van gereguleerde marktwerking? Een poging tot een objectieve beoordeling.
Randvoorwaarde 1: Risicosolidariteit zonder risicoselectie
Wordt nu mogelijk gemaakt door het systeem van risicoverevening, er wordt 22 miljard vooraf verdeeld onder zorgverzekeraars ter compensatie van ongelijke risicogroepen-klanten. Dit systeem zou moeten worden afgebouwd, idealiter naar nul. Dat gaat niet, het leidt tot risicoselectie. Kwetsbare groepen vallen dan uit de boot. Conclusie: Het ideaal zonder risicovervening kan niet aan worden voldaan. Twee punten (van maximaal vijf).
Randvoorwaarde 2: Een transparant zorg- en polisaanbod
Er zijn budget-, natura en restitutiepolissen en aanvullende polissen. De Consumentenbond spreekt van een polisjungle en telt 1400 combinaties. Transparant? Er zijn digitale vergelijkingssites. Mensen kunnen gemakkelijk de ‘goedkoopste polis’ kiezen, maar de vraag blijft of men het allemaal kan overzien. De werkelijke kosten (tarieven) van de concrete, individuele zorgverlening zijn volstrekt niet transparant. Conclusie: Er is geen transparantie. Een punt.
Randvoorwaarde 3: Doelmatigheidsprikkels voor alle drie actoren (zorgvrager, zorgverlener, zorgverzekeraar)
Moeilijk. De risicoverevening is als macro-instrument geen doelmatigheidsprikkel voor zorgverzekeraars. Bij onderhandelingen tussen zorgverzekeraars en zorgverleners is er een neerwaartse druk op budgetten, dat is een doelmatigheidsprikkel. Maar individuele zorgverleners worden betaald op basis van behandelingen, productievolume wordt beloond, dit is geen doelmatigheidsprikkel. Zorgverleners worden niet betaald voor de behaalde gezondheidswinst van de patiënt, waar het uiteindelijk om gaat. Voor de zorgvrager is doelmatigheid van ondergeschikt belang. Omdat er steeds nieuwe behandelingen, technieken en medicijnen beschikbaar komen is de zorgvraag van mensen in beginsel onbegrensd. Maar de eigen bijdrage is een prikkel tot doelmatigheid. Conclusie: Alle drie actoren worden slechts gedeeltelijk geprikkeld om doelmatig te handelen, daarnaast zijn er prikkels die juist tegengesteld werken. Twee punten.
Randvoorwaarde 4: Keuzevrijheid voor verzekerden
Conclusie: Er is keuzevrijheid. Vijf punten.
Randvoorwaarde 5: Betwistbare markten
Bestaande zorgaanbieders, zoals ziekenhuizen, MSB en top specialistische behandelcentra mogen geen (zodanige) machtspositie krijgen dat toetreding van nieuwe aanbieders belemmerd wordt. Nieuwe aanbieders brengen immers innovatie en dat is goed. Maar toetreding kan moeilijk zijn. Omdat zorgkwaliteit altijd de norm is, is er een natuurlijke dynamiek van afstemming en vormgeving van organisatorische verbanden door belangen- en koepelorganisaties. Het toelating-regulerend systeem is een bestuurlijk besluitvormend systeem, nieuwe toetreders moeten aan de bestuurlijke tafel vertegenwoordigd zijn. Conclusie: Betwistbaarheid van markten is er in enige mate. Drie punten.
Randvoorwaarde 6: Contracteervrijheid
Verzekeraars moeten de vrijheid hebben om zorgaanbieders te weigeren en geen contract aan te bieden. Dit is een actueel vraagstuk in de zorginkoopmarkt dat doorwerkt in de zorgverzekeringsmarkt. Een heet hangijzer. Conclusie: De contracteervrijheid is gedeeltelijk geregeld. Drie punten.
Randvoorwaarde 7: Een effectief mededingingsbeleid
Er moet eerlijke, gezonde concurrentie tussen partijen zijn, er mogen geen machtsposities ontstaan door fusies, of samenwerking die tot kartels leidt die niet de kwaliteit van de zorg verbeteren. Er is een scheidsrechter nodig. Zie ook de 5e randvoorwaarde. Maar er zijn meerdere scheidsrechters, met verschillende opvattingen en normen (NZa, ACM en het Zorginstituut), de spelregels zijn daardoor onduidelijk en niet stabiel en kunnen altijd veranderen. Conclusie: Het mededingingsbeleid werkt niet naar behoren. Twee punten.
Randvoorwaarde 8: Geen liftersgedrag
Iedereen moet verplicht verzekerd zijn, zodat iedereen ook meebetaalt aan de kosten van de zorg. De getallen variëren, maar het gaat in elk geval om enkele honderdduizenden, volgens Zorgwijzer.nl zijn er 330 duizend onverzekerden die dus niet meebetalen. Daarnaast zijn er collectiviteiten die iets minder voor haar leden betalen dan individuele polishouders. Conclusie: Liftersgedrag (free riding) is moeilijk te bestrijden. Twee punten.
Randvoorwaarde 9: Effectief toezicht op minimumkwaliteit van de zorg
Het bewaken van een goede zorgkwaliteit is de taak van de Inspectie van de Gezondheidszorg. Er is een zeer sterke toename van het aantal klachten sinds 2004 (van drieduizend naar een kleine 10 duizend, een verdriedubbeling): de Inspectie kan het werk dus niet aan. Conclusie: Er is onvoldoende effectief toezicht. Twee punten.
Randvoorwaarde 10: Gegarandeerde toegang tot basiszorg
Conclusie: De toegang tot de basiszorg is gegarandeerd. Vijf punten.
In totaal een score van 27 punten op 50, gelijk aan 54 op 100. Dit is geen voldoende. Het eindoordeel luidt dat er niet in voldoende mate wordt voldaan aan de 10 randvoorwaarden van gereguleerde marktwerking.
Publicist en expert op het snijvlak van overheid en markt
—————————————————————–
Op 23 september staat patient empowerment centraal op het congres ‘Care for the Cure’ (www.congres-zorgstelsel.nl), dat Gijs van Loef mede-organiseert. Zorgverleners, patiënten, bestuurders en beleidsmakers gaan in op de vraag hoe de cure er in de praktijk voor staat. Keynote-sprekers zijn Alexander Rinnooij Kan, Geert Blijham en Dianda Veldman.