Innovatie is het toverwoord in de zorg als oplossing voor de vele problemen. Er wordt daarmee te gemakkelijk voorbijgegaan aan het feit dat in de zorg maar gedeeltelijk kan worden voldaan aan de basisvoorwaarden voor innovatie.
Eén van die basisvoorwaarden is de ruimte voor het ‘fantastisch falen’. Het moet mogelijk zijn om fouten te maken en om daarvan te leren om zo de volgende stap te kunnen zetten. Voordat de gebroeders Wright vlogen, zijn ze meerdere malen neergestort met hun apparaat, of zelfs niet eens opgestegen. Daarnaast vraagt innovatie om investeringen, die je als organisatie ook wilt terugverdienen.
En dit leidt tot een duivelsdilemma in de zorg tussen wat wenselijk is en wat haalbaar lijkt. Denk hierbij aan de mogelijkheid tot experimenteren en fouten maken versus de risicomijdende cultuur binnen de zorg. Daarnaast aan het bedrijfsmatige doel van innoveren versus de financiering van zorg binnen Nederland.
Risicomijdend
De zorg kent ten eerste een sterk risicomijdende cultuur (zie onder andere stukken van Berwick, Meurs) en dat is maar goed ook. Zeker als het gaat om medisch en verpleegkundig handelen zijn opleiding, ervaring en protocollering leidend voor de uitvoering. Hiermee worden ‘onnodige’ fouten zoveel mogelijk voorkomen. Daarbij is het ook juridisch zo geregeld dat een zorgverlener verantwoordelijk is voor zijn medisch of verpleegkundig handelen. En deze verantwoordelijkheid wordt ook als zodanig gevoeld. Wederom een groot goed in zorgland!
Financiering
Het tweede punt is de financiering van zorg. Belangrijke bedrijfskundige redenen voor innovatie zijn het verkrijgen van een concurrentievoordeel door verhogen van de eigen omzet of verlagen van de kosten, en liefst een combinatie van beide. In de zorg is het echter nog maar de vraag of de investering die in innovatie wordt gestoken, kan worden terugverdiend.
Ten eerste is er de vraag of een bepaalde innovatie vergoed gaat worden door de zorgverzekeraars, zorgkantoren of gemeenten. Dit is vaak van tijdelijke aard, maar toch. Voorbeeld zijn de eerste e-consulten, die niet gedeclareerd konden worden, maar nu wel worden erkend.
Terugverdienen
Binnen het afgesproken productieplafond kan veel, maar eventuele besparingen worden veelal ‘ingepikt’. Een instelling kan een goede innovatie ook nooit voor zichzelf houden en op basis daarvan een concurrentievoordeel behouden. Daarmee vervalt de mogelijkheid tot terugverdienen.
Nee, in de zorg wordt door financiers, de overheid en de maatschappij verwachten dat een succesvolle innovatie zo snel mogelijk wordt gedeeld met alle andere zorgaanbieders. Maatschappelijk gezien een goed uitgangspunt, maar bedrijfskundig totaal niet. Sterker nog, het is niet ondenkbaar dat een succesvolle innovatie uiteindelijk leidt tot snijden in de eigen organisatie.
Dus als we willen innoveren in de zorg, dan zal rekening moeten worden gehouden met bovenstaande twee zaken. Dit betekent niet dat het onmogelijk is. Maar er staat wel degelijk een kanttekening bij het gemak waarmee wordt gesproken over innovatie als oplossing van alle problemen.
Senior adviseur bij Arteria Consulting
