Als we de wereld van nu vergelijken met die in de vorige eeuw, dan zien we levensgrote verschillen. We kunnen niet meer zonder internet, we bedienen steeds meer apparaten met touchscreens, consulten op afstand en e-health winnen terrein van de spreekkamer in het klassieke ziekenhuis.
Deze ontwikkelingen gaan aan de oppervlakte over techniek. Maar het feit dat deze techniek bestaat, zorgt ervoor dat wij ons als mens anders gaan gedragen. We hoeven bijvoorbeeld niet meer naar de bibliotheek of de dokter als we informatie zoeken over onze gezondheid. Typ een zoekopdracht in de eindeloze databank Google en binnen luttele seconden heb je honderdduizenden webpagina’s, documenten en forums gelinkt aan jouw vraag. Prachtig, zo kun je goed voorbereid het gesprek met de arts in. Ervan uitgaande dat iedereen toegang heeft tot internet en over de vaardigheden beschikt uit de veelheid aan informatie die Google levert, relevante gegevens te verzamelen en tot zich te nemen.
Zelfregie
Dat is niet zo. In Nederland wonen 1,3 miljoen laaggeletterden waarvan een groot deel niet goed leerbaar is. Het gaat hier om mensen met een verstandelijke beperking, met psychiatrische gedragsstoornissen, zwaar psychiatrische patiënten, dak- en thuislozen en dyslectici. Kijken we breder naar gezondheidsvaardigheden, dan weten we dat 48 procent van de Nederlanders moeite heeft zelf de regie te voeren waar het gaat over ziekte en gezondheid. Terwijl we zelfregie juist als een belangrijk thema benoemen in onze toekomstvisie. Daar ligt dus een schone taak voor ons, zorgverleners.
Een deel kunnen we ondervangen door het taalniveau aan te passen van de teksten op publieke websites en in brochures. Door informatie op verschillende manieren te presenteren: in beeld, in materiaal dat mensen kunnen vasthouden zodat de zintuigen meedoen. Maar ook door de route naar de spreekkamer toe zo intuïtief mogelijk te maken door de bewegwijzering te verbeteren.
Gele borden
Een mooi voorbeeld hiervan stamt uit het pre-internet tijdperk: de bewegwijzering op Schiphol. Al in de zestiger jaren waren de ontwerpers van onze eigen luchthaven van mening dat de bewegwijzering ‘een baken van rust op een druk vliegveld, bevolkt door nerveuze reizigers’ moest zijn. Dus hangen er op Schiphol overal uniforme, goed zichtbare gele borden die je vertellen waar je bent.
Universeel
Hoe snel de technologische ontwikkelingen ook gaan: sommige principes zijn universeel. Weten waar je staat geeft rust. Zo zou ik de informatievoorziening in de zorg ook willen zien. Als een baken van rust in een druk ziekenhuis of gezondheidscentrum, bevolkt door nerveuze patiënten.
Deze blog verscheen in de april-uitgave van NVZ Magazine dat gewijd is aan gezondheidsvaardigheden en laaggeletterdheid. Tijdens de productie van het magazine en de blog zijn we uitgegaan van de cijfers van het ministerie van Onderwijs: 1,3 miljoen laaggeletterde Nederlanders. Inmiddels heeft op 20 april de Algemene Rekenkamer haar rapport ‘Aanpak van laaggeletterdheid’ aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin spreekt men zelfs over 2,5 miljoen Nederlanders die laaggeletterd zijn.
Margot van der Starre
Directeur NVZ
