Zorgbestuurders hekelen het gegeven dat regels steeds meer gebruikt worden om de integriteit binnen organisaties te stimuleren. Skipr publiceerde recent de gegevens van een signalement naar de integriteit in zorgorganisaties, van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG).
De zorgbestuurders zijn niet de enige die dit geluid laten horen. Begin december lieten ook compliance officers al weten ongelukkig te zijn met de veelheid aan nieuwe regels. De toegenomen regeldruk zou een efficiënte bedrijfsvoering in de weg staan. In dit blog hou ik een pleidooi voor de ethiek van presteren. Waarbij integriteitsbeleid en prestaties niet los van elkaar worden gezien, maar juist gezamenlijk wordt behandeld. Juist omdat bijna alle integriteitsissues en fraude gevallen die de laatste tijd in het nieuws waren, hun bron kennen in de gevraagde en geleverde prestatie.
Sjoemelsoftware
De conclusie van de sjoemelsoftware bij Volkswagen is dat de druk om te presteren heeft geleidt tot frauduleus handelen. Doordat de druk zo hoog was om nummer één in de wereld te worden, was veel gedrag geoorloofd. Een organisatie als Volkswagen wordt daarmee grenzeloos; de prestatie moet hoger en het gedrag wordt niet begrensd omdat het doel de middelen heiligt. De valkuil waar we inlopen is dat het bespreken van gedrag los wordt gekoppeld van de prestatie die geleverd moet worden. Op de agenda van de raad van bestuur staat eerst het jaarplan met de KPI’s en een paar agendapunten later komt het integriteitsbeleid pas in beeld.
Terug naar de bedoeling
Dat de prestaties van organisaties soms uit het lood zijn komen te staan is helder. De vraag naar de bedoeling – onder meer gesteld door Wouter Hart in het boek van de verdraaide organisaties – is een actuele. Waar is de bank voor besteld? Waar is een zorginstelling voor besteld? Wat mij betreft niet om een integriteitsbeleid uit te voeren maar om te presteren. En ook niet zomaar te presteren, maar te presteren op basis van wat de klant wenst en de maatschappij vraagt.
Hand in hand
Veel organisaties hebben de afgelopen jaren wel iets gedaan met Operationeel Excellence onder invloed van de management filosofie Lean Management. Waar deze filosofie al snel wordt gezien als met name een tool om efficiëntie en effectiviteit te brengen zal ik drie punten benoemen die zowel onderliggend zijn aan een cultuur van continu verbeteren als ook een integere cultuur.
Ten eerste is dat de waarde van transparantie. Lean Management wil prestaties bespreken en daarom moet duidelijk worden wat een ieder als ook het team presteert. Verder moet ook de norm van wat zij behoort te presteren helder zijn. De eerste keer dat deze cijfers transparant worden is altijd eng. Een integere organisatie zal ook gedrag transparant moet bespreken. Zij moet duidelijk stellen welk gedrag wel en welk gedrag niet gewenst is op basis van duidelijke waarden.
Een tweede element is het uitdagen van standaarden. Vanuit een Lean transformatie zijn medewerkers al gewend om door te vragen of om standaarden te challengen. Deze vaardigheid is ook essentieel voor een integere organisaties. De (impliciete) normen en waarden moeten uitgedaagd kunnen worden, moeten kritisch benaderd mogen worden om zo actueel te blijven.
Een derde is het belang van de connectie tussen het leidinggevend kader en de werkvloer. Vanuit een operationeel excellence perspectief wordt gesteld dat het belangrijk is om als leidinggevende veel op de werkvloer te zijn. Dan kan je namelijk verbeterpunten zien en heb je daadwerkelijk door waar toegevoegde waarde voor de klant wordt geleverd. Dit is ook belangrijk in het kader van ethiek en integriteit. Voorbeeldgedrag van leidinggevende is essentieel in een integere organisatie. Als de leiddinggevende niet op de werkvloer is, zal er ook geen relatie ontstaan met de medewerkers waardoor de leidinggevende niet de positie en de autoriteit krijgt om überhaupt als voorbeeld te mogen fungeren.
Stuur op gewenst gedrag
De regeldruk die door de zorgbestuurders en compliance officers wordt ervaren hebben als functie om het minimale gedrag te waarborgen. Regels hebben als doel om het ongewenste gedrag uit te sluiten. Regels zijn daarmee een extern moreel kompas. Gedrag dat binnen de regels valt is per definitie dan juist. Het nadeel is dat er altijd meer situaties zijn dan regels. Feit is dat met presteren er altijd een grijs gebied bestaat. Het is dus essentieel dat professionals de vaardigheid bezitten om met dit grijze gebeid om te gaan. Transparant bespreken van prestaties en gedrag, het uitdagen van de status quo en de steun als ook het voorbeeldgedrag van de leidinggevende helpen hierbij. En laten ze nou net ook helpen bij het verbeteren van prestaties.
Sjoerd Hogenbirk
Organisatiespecialist bij House of Performance
