Een gevleugelde uitspraak van een ervaren HEAD in de zorg over zijn mede-MT-leden: “Als ik gemekker wil horen, koop ik wel een geit.”
De uitspraak geeft iets weer van de spanningen en onderlinge irritaties die kunnen optreden tussen MT-leden op het moment dat er beleidsafspraken moeten worden gemaakt over ombuigingen, bezuinigingen of niet gehaalde doelstellingen van de Kaderbrief.
Op dergelijke momenten is soms sprake van onbegrip tussen MT-leden en de HEAD of controller, gebrek aan kennis over de feiten, een verschil van inzicht over de doelstellingen, een gebrek aan commitment om daadwerkelijk in te grijpen of een combinatie hiervan. Met de forse reorganisaties en ombuigingen die actueel zijn geworden in de GGZ en de AWBZ zullen deze spanningen in vele zorginstellingen actueel zijn. Alleen zullen de spanningen niet altijd zo beeldend verwoord worden.
Kloof
Als we iets dieper kijken achter de uitspraak, zien we een kloof tussen het financiële en het zorgdomein. Het punt is dat ze binnen de instelling niet zonder elkaar kunnen. Onder invloed van groeiende financiële risico’s is de belangstelling voor de financiële positie van zorgorganisaties de laatste jaren gegroeid. In het uiterste geval kan onoplettendheid of een onvoldoende strakke invulling van deze functie leiden tot faillissement.
Dit heeft consequenties voor de inrichting van de financiële functie binnen zorgorganisaties, maar ook voor de positie van financiële professionals en de wijze waarop met financiële doelstellingen moet worden omgegaan. De HEAD of controller weet dit, omdat hij erop wordt aangesproken door de raad van bestuur, die weer wordt aangesproken via de Management Letter van de accountant aan de raad van toezicht. Het gaat erom hoe de HEAD of controller een en ander weet te communiceren naar het MT om te zorgen voor een breed gedragen commitment.
Duale rol
Dat lukt niet altijd. Financiële professionals hebben vaak een duale rol. Enerzijds verzetten zij werk voor en zijn ze loyaal aan de afdelingen en divisies waarvoor ze werken, anderzijds zijn zij een soort ‘verkenner’ die de raad van bestuur attendeert op risico’s in de organisatie en de omgeving. Ze worden ingezet als regelaars & rekenaars, maar ook als projectmanagers en adviseurs. Bovendien is er vaak nog een ‘eigen’ afdeling te managen.
Dit stelt hoge eisen aan strategische en procesvaardigheden van financiële professionals. Het vraagt om flexibiliteit en soms ook doortastendheid. Bovenal vraagt het om strong controllership: een inhoudelijke visie op de inrichting van de financiële functie binnen de zorgorganisatie. Thema’s die hierbij horen, zijn portfoliomanagement, competentiemanagement en de strategische beleidscyclus, in combinatie met goede communicatieve vaardigheden.
Groepsdynamica
In een recent gehouden intervisie bij het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur met een achttal ervaren controllers en HEAD’s uit de zorg is gebleken dat de financials zelf dit ook onderschrijven. Zij geven aan dat er qua opleiding en nascholing behoefte is aan vakinhoudelijke onderwerpen als financieringsconstructies en treasury, maar ook aan oefening en feedback op vaardigheden en groepdynamica.
In het bedrijfsleven is strong controllership inmiddels een bekend begrip en een rode draad in de controllersopleiding. Vanwege de drastisch toegenomen risico’s zullen wij hier ook in de zorg verder invulling aan moeten gaan geven. Dat zal ertoe leiden dat de uitspraak over mede-MT-leden naar de toekomst toe achterwege kan blijven. De spanningen zijn dan niet weg, maar ze worden in het financiële domein professioneel opgepakt en belegd, in onderlinge afstemming met andere disciplines binnen de instelling.
Joost Zuurbier
Programmaleider Leergang Financieel Bestuur Erasmus Centrum voor Zorgbestuur