Met de beoogde invoering van integrale tarieven in de Nederlandse ziekenhuizen in 2015, ligt de cruciale relatie tussen raad van bestuur en medisch specialisten opnieuw onder het vergrootglas.
Met dit nieuwe beleid beoogt de overheid de belangen tussen raad van bestuur en medische staf gelijk te richten. De eerste resultaten van mijn promotieonderzoek wijzen erop dat het beleid van integrale tarieven de bestuurbaarheid van het ziekenhuis in de waagschaal stelt.
Talrijk
Met mijn onderzoek wil ik een bijdrage leveren aan het governancedebat binnen de Nederlandse ziekenhuizen. De komende jaren zijn de uitdagingen voor de ziekenhuizen groot en talrijk. Hierover dient besluitvorming plaats te vinden tussen raad van bestuur en medische staf. Daarmee ligt een zware taak bij beide partijen in het waarborgen van de continuïteit van het bedrijf.
De raad van bestuur en medische staf representeren beide een eigen ideaaltypisch waardenpatroon. Zo corresponderen ideaaltypische waarden zoals kwaliteit van zorg, toegankelijkheid en betaalbaarheid met het waardenpatroon van de organisatie en behoren professionele autonomie, beroepsethiek, het belang van de patiënt voorop en een open en toetsbare opstelling ideaaltypisch tot het medisch professionele domein. En precies hierin zit de complexiteit van de ziekenhuisgovernance. Daarom onderzoek ik op welke wijze raad van bestuur en medisch specialisten omgaan met waarden in besluitvorming.
Schaduw
De voorlopige conclusies van mijn onderzoek werpen een schaduw over het dossier van de integrale tarieven. Zo dringt de parallel met twee eerdere initiatieven zich op; het experiment met prestatiebeloning voor medisch specialisten uit 2008 en de introductie van het variabel honorarium in 2012. Beide laten een teleurstellend resultaat zien. Er was sprake van een forse aanslag op de verhouding tussen raad van bestuur en medische staf. Uit deze ervaring valt te leren dat de invoering van integrale tarieven nadelige effecten heeft op de bestuurbaarheid van het ziekenhuis. We zouden dit ter harte moeten nemen.
Waardepatroon
Voorts blijkt ook dat nieuwe initiatieven en beleidsvoornemens niet succesvol zijn omdat ze geïsoleerd benaderd worden. Nieuw beleid wordt slechts vanuit één enkel waardepatroon geïntroduceerd. Daardoor mist het aansluiting met andere waardepatronen. Het experiment met prestatiebeloning was een directe vertaling van waarden die corresponderen met het marktdomein; de aansluiting met waarden van ziekenhuis en medisch specialisten werd niet gerealiseerd.
Dit geldt ook voor het beleid van integrale tarieven. Het verbeteren van governance tussen raad van bestuur en medisch specialisten langs de financiële as komt niet tegemoet aan de complexiteit van het ziekenhuis en mist aansluiting met waardepatronen van beide. Het is niet ondenkbaar dat het de tegenstellingen tussen partijen versterkt in plaats van wegneemt.
Samenwerking
Uit de cases die ik heb onderzocht, blijkt dat de focus primair ligt op dat wat zichtbaar is in gedrag van raden van bestuur en specialisten. Achter dit gedrag gaat een wereld schuil die niet gezien wordt en daardoor vaak buiten beschouwing blijft. Ook bij de implementatie van integrale tarieven gaat de aandacht alleen uit naar dat wat zichtbaar is: het realiseren van systemen en structuren, bekend als ‘de modellen 2015’. Het is maar zeer de vraag of de relatie tussen raad van bestuur en medisch specialisten langs deze formele systemen en structuren te regelen valt. Juist de informele en onzichtbare processen tussen raad van bestuur en medisch specialisten houden de samenwerking goed en het ziekenhuis bestuurbaar.
Risico’s
De voorlopige conclusies uit mijn promotieonderzoek wijzen op de risico’s voor de bestuurbaarheid van het ziekenhuis die voortkomen uit de invoering van het beleid van integrale tarieven. Vanaf 1 januari 2015 zal de bestuurbaarheid van het ziekenhuis op de proef worden gesteld. Gezien het belang van het informele, onzichtbare, veelvormige en fluïde samenspel tussen raad van bestuur en medisch specialisten voor de governance van het ziekenhuis, ligt de grootste uitdaging nog voor ons.
Ron van der Pennen
Manager Strategie Amphia Ziekenhuis, PhD Student Tias