Toen ik drie jaar geleden in het centrum van Utrecht woonde, zag ik een groeiende groep mensen die op straat leeft. Ik vroeg me af of die mensen worden begeleid en wat er gebeurt als dat niet het geval is.
Op het ministerie van Veiligheid en Justitie raakte ik in gesprek met de directie forensische zorg. Zij stelden vergelijkbare vragen over mensen die in penitentiaire inrichtingen waren beland.
Draaideur
We gingen samen op zoek naar manieren om te voorkomen dat de poort van gevangenissen een draaideur wordt voor mensen met licht verstandelijke beperkingen. Het gaat om mensen die bijvoorbeeld moeite hebben met abstracte woorden en dat liever niet laten merken. Als dat tijdens een verblijf in de gevangenis niet wordt opgemerkt, zullen ze aanwijzingen niet begrijpen en kunnen medewerkers hen gaan beschouwen als lastposten.
Schade
Ook zijn ze vaak gemakkelijk te beïnvloeden door medegevangenen. Als ze hun straf hebben uitgezeten, zijn ze er mogelijk slechter aan toe dan daarvoor. Dat is niet alleen vervelend voor deze kwetsbare mensen zelf, maar het kan ook leiden tot nieuwe schade in de samenleving.
Netwerken
In de regio’s Noord-Holland en Limburg zijn we een pilot gestart, waarin de gehandicaptenzorg en justitiële partners nauw met elkaar samenwerken. Met drie doelen: beter in kaart brengen welke gedetineerden mogelijk een licht verstandelijke beperking hebben, kennis vanuit de gehandicaptensector overdragen en netwerken opbouwen.
Het aantal mensen met mogelijk een licht verstandelijke beperking bleek in zes gevangenissen in deze regio’s aanzienlijk hoger dan in eerdere schattingen werd aangenomen. Het blijkt geen 15 tot 20 procent, maar gemiddeld bijna de helft. De medewerkers merkten dat een adequate bejegening van deze doelgroep tot positieve gedragsveranderingen kan leiden. En door samen te werken in een keten, voorkom je dat ex-gedetineerden als ze weer op vrije voeten staan, geen woning en geen werk meer hebben en er slechter voorstaan dan voorheen.
Kleine investeringen
Samenwerken loont. Met kleine investeringen voorkom je veel schade. Het zou natuurlijk erg jammer zijn als het blijft bij deze constatering. Ook omdat ze nauw aansluit bij de doelstellingen van de transities in de zorg waarin gemeenten een belangrijker rol krijgen. Met minder financiële middelen willen zij adequate ondersteuning van kwetsbare groepen in de samenleving opbouwen. Ook mensen die nu in een gevangenis verblijven, lopen straks weer op straat.
Daarom stuur ik deze week Jantine Kriens, directeur van de Vereniging Nederlandse Gemeenten, een uitnodiging. Graag wil ik een keer samen met haar een bezoek te brengen aan een penitentiaire inrichting.
Hans Schirmbeck
Directeur Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN)