Kraakt en piept de transitie in de jeugd- en langdurige zorg of creëren zwartkijkers een millenniumsyndroom?
Uiteenlopende partijen in het veld zijn bang dat de overheveling naar gemeenten en de zorgverzekeraars per 1 januari a.s. uitloopt op een chaos. De roep om een noodwet of uitstel komt niet van de minsten in zorgland. Volgens de verantwoordelijk bewindspersonen en gemeentebestuurders zal het zo’n vaart niet lopen. Den Haag (VWS, VenJ en BZK met als twaalfde departement de Vereniging van Nederlandse Gemeenten) doet zijn uiterste best met de hakken over de jaargrens te komen.
Torenhoge ambities
De met de decentralisatie beoogde resultaten zijn niet gering. Betere zorg en dichtbij. Geen schotten meer maar integraal op lokaal niveau maatwerk leveren. De wijkteams en wijkverpleegkundige als panacee voor alle kwalen. De mens centraal in plaats van de systemen. Forse bezuinigingen kunnen de ambities niet bedreigen. En essentieel de samenhang met de Kabinetsplannen om sterke gemeenten (100+) te vormen, zodat een daadkrachtig lokaal bestuur berekend is op de taken die wachten. Zo wordt de decentralisatie in het sociale domein ook een revival van de lokale democratie.
Millenniumsyndroom
Met nog drie maanden te gaan, gaat het vooral over de vraag of de continuïteit van de zorg voor jong en oud nog geborgd is. Heeft de cliënt enig idee wat er aan de hand is? Hoe verhouden gemeentelijke bezuinigingen zich tot de rijkskortingen en hoe de gemeentelijke apparaatskosten tot die van de zorgkantoren? Hoe zit het nu precies met de wijkverpleging? Met wie sluiten verzekeraars contracten of is dat, gegeven de keuzevrijheid van cliënten, niet relevant? Hoe staat het met de al dan niet gewenste wachtlijsten?
Is de toegang behoorlijk geregeld? Nemen zorgorganisaties onverantwoorde risico’s door medewerkers niet te ontslaan, terwijl de inkomsten voor 2015 nog onzeker zijn? Worden de administratieve lasten met per gemeente en per verzekeraar variërende verantwoordingseisen een veelvoud van wat ze nu al zijn? Is de ict op orde? De vragen stellen, is niet ze meteen beantwoorden, want er zijn bestuurders en experts, die voorspellen, dat volgend jaar zal blijken dat de transitie zonder al te veel problemen is gerealiseerd. Creëren de zwartkijkers een ‘millenniumsyndroom’?
Intensive care
Kosten noch moeite worden gespaard. Met bewonderenswaardige energie worden autoriteiten, brigades en transitieteams ingezet om de operatie te laten slagen of te redden wat er te redden valt. Met het inkopen van specialistische jeugdzorg door samenwerkende gemeenten in regio’s van een miljoen inwoners wordt aan de noodrem getrokken. Een half jaar geleden had continuering van de provinciale bemoeienis in 2015 nog tot de mogelijkheden behoort. Invoering van de Wet langdurige zorg per 1 januari 2015 sluit de weg naar een terugvalscenario op de AWBZ in 2015 af, terwijl die misschien wel nodig is. Met tien vingers aan de pols is er sprake van een intensive care benadering. De vraag rijst wel waarvan een zo zware ondersteuning een voorteken is.
Transities en ‘smeergeld’
Grote veranderingsoperaties gaan niet vanzelf en dat geldt des te meer wanneer er ook sprake is van overheveling van verantwoordelijkheden naar partijen die daarvan nog weinig kaas hebben gegeten. Een beetje ‘smeergeld’ voor een zachte landing hoort er meestal wel bij. In de decentralisatie van de jeugd- en langdurige zorg en overheveling naar de zorgverzekeraars laat het ‘smeergeld’ om de overgang dragelijk te maken de forse korting op het structurele budget onverlet. Een in termen van risicomanagement blijvend rode bullet.
Keukentafel
De hervorming in de zorg is aan de ‘keukentafel’ van de Willing Coalition beklonken. De fractieleiders en financieel specialisten bepaalden de kaders en in het parlement mogen de sectorspecialisten wat bijkleuren, mits binnen de lijntjes. De komende maanden zullen volksvertegenwoordigers in ’s lands vergaderzaal incidenten breed uitmeten, maar dat zal geen zoden aan de dijk zetten.
Wellicht doet de Tweede Kamer er verstandig aan nu al na te denken hoe ze in 2015 een oordeel kan vellen over de in gang gezette decentralisatie en of de noodverbanden die nu worden aangelegd nodig zijn voor de korte termijn of dat er weeffouten in het bouwwerk zitten? Een bouwwerk waarin maatwerk voor de cliënt, de zorgzame samenleving en de decentralisatie hoekstenen zijn.
Zorgkantoorfunctie
Met het mislukken van de plannen voor het opschalen van gemeenten is een essentiële pijler onder de decentralisatie in het niet verdwenen. De decentralisatieoperaties in het sociale domein zijn daarmee ongewild een stimuleringsproject geworden voor de alom onder druk staande intergemeentelijke samenwerking. Voorzitter Wallage van de Raad voor het openbaar bestuur voorspelt in ‘Sprank’ –tijdschrift van Divosa en Stimulansz- “een catastrofe wanneer de partijen de decentralisatie dichtregelen met allerlei wensjes”. Dat dichtregelen gaat vanzelf wanneer het Kabinet geen orde op zaken stelt in het binnenlands bestuur. Voor de gemeente –wenkt in de Jeudwet en de Wmo de ‘zorgkantoorfunctie’.
Horizon
Veranderingen komen niet zonder druk tot stand. Voorkomen moet worden dat die druk zo hoog oploopt dat de beoogde doelstellingen en goede bedoelingen achter de horizon verdwijnen.