Het zijn spannende tijden. Op korte termijn zal duidelijk worden op welke wijze de gemeenten vanaf 1 januari 2015 met zorginstellingen willen gaan samenwerken. De contouren beginnen zich langzaam af te tekenen.
Als ik hoogleraar Jan Telgen mag geloven, zijn de voortekenen niet best. Een verrassend groot aantal gemeenten gaat in 2015 op nagenoeg dezelfde manier door, in plaats van echt te veranderen. Die gemeenten gaan een soort AWBZ’tje spelen, maar dan met een wijkteam in plaats van het CIZ, zo omschrijft Telgen de transitie (Zorg en Welzijn, 13 augustus).
Beroerd scenario
Dat is echt een beroerd scenario. Dan zou voor mij een droom uiteen spatten. De overheveling van taken en budgetten naar gemeenten heb ik altijd als een kans gezien, een kans om het anders te doen. Sterker nog. Ik koester de stille hoop dat we het met minder budget nog beter kunnen doen dan op dit moment. Maar dan moet het wel anders. Dan moet het aloude productiesysteem op de helling.
Uitgeleefde wagen
De huidige aanpak is gebaseerd op indicaties en producten. Het systeem is gelijk aan een uitgeleefde wagen die piept en kraakt. Werken in producten houdt immers de schotten tussen instellingen en voorzieningen in stand. Productgericht werken houdt daarnaast innovaties tegen en is geen uitnodiging aan cliënten om zelf meer het heft in eigen hand te nemen. Als cliënt heb je immers ‘recht’ op bepaalde uren zorg en waarom zou je die uren dan niet willen afnemen? Niet veranderen betekent dan ook een verschraling van de zorg. Daarbij is niemand gebaat. Niet de gemeenten, niet de zorginstellingen en zeker niet de cliënt.
Regelruimte
In onze missie en visie gaan we uit van de eigen kracht van de cliënt en zijn netwerk. De afgelopen jaren hebben we deze visie actief in de praktijk gebracht. We zien prachtige dingen gebeuren. Cliënten die zelfstandiger worden, die de kans krijgen zelf beslissingen over hun leven te nemen, die zinvol werk kunnen doen en als mens weten te groeien.
Onze missie en visie sluiten naadloos aan bij het gedachtegoed van de decentralisaties. Maar willen we ons werk goed of nog beter kunnen doen, dan hebben we wel meer regelruimte nodig. We zijn ervan overtuigd dat we dat met zorgarrangementen kunnen organiseren.
Zorgarrangementen met een budget per cliënt bieden zorg op maat. Geen dichtgetimmerde indicaties en contracten, maar voldoende ruimte om de gewenste zorg op het juiste moment en in de juiste hoeveelheid te bieden. Vergelijk de oude aanpak met die van een schildersbedrijf. Een schilder is een leverancier die je inhuurt om in een bepaald aantal uren je huis te schilderen. De schilder levert een dienst, je betaalt het tarief keer het aantal uren en daarmee is de kous af.
Totale arrangement
Dat is wat we niet willen. Een cliënt is nu eenmaal geen huis maar een mens, en heeft zorg op maat nodig. We willen daarom een partner zijn van cliënten en van gemeenten om samen de ondersteuning zo goed mogelijk te organiseren. Dat betekent de krachten rondom cliënten mobiliseren om te zorgen dat het totale arrangement er veel beter uitziet. In de wetenschap dat er de komende jaren nog meer bezuinigingen aankomen, is dat echt de enige manier om ervoor te zorgen dat cliënten niet tussen de wal en schip vallen, maar de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben.
Stoppen met klagen
Gemeenten die kiezen voor het doorzetten van het oude indicatiesysteem moeten echt stoppen met klagen over Rijksbezuinigingen. Die bezuinigingen zijn gekoppeld aan de ruimte om het anders te doen; integraler, dichterbij, meer aandacht voor dynamiek in benodigde ondersteuning en meer maatwerk.
Kaalslag
Als je het oude AWBZ-systeem als basis blijft gebruiken, komt daar niets van terecht. Dan neem je de uitgeleefde wagen van het productiesysteem over. Wanneer je dat doet met een substantieel kleiner budget, wordt het een kaalslag. De bezuinigingen zijn een gegeven, daar is niet meer aan te tornen. Maar binnen de nieuwe wetgeving en de korting liggen ook kansen en het zou zo mooi zijn als we die weten te benutten. Ik ben er van overtuigd dat het kan. Maar dat vraagt om lef om het anders te doen. Gemeentebesturen die daar voor gaan, verdienen alle steun.
Frans Wilms
Bestuurder Radar
Met medewerking van Margo van Vlierden en Arnold Wijngaarden