Zo lang mogelijk thuis wonen staat centraal in de Transitieagenda Langer zelfstandig wonen. Gelukkig willen mensen met dementie en hun mantelzorgers dat meestal zelf ook. Maar er zitten grote risico’s aan.
Mantelzorgers maken zich vaak zorgen over veiligheid, blijkt uit ons onderzoek ‘onveilige situaties thuis’. Die extra stress wil ik voorkomen door mantelzorgers eerder en met verstand van zaken te helpen aan praktische oplossingen op maat. En dat is niet onbelangrijk, gezien de risico’s.
Brand
Eerder dit jaar kwam er het alarmerende bericht dat ouderen vaker slachtoffer worden van brand. En dit zouden er volgens het bericht alleen maar meer worden omdat ouderen langer thuis wonen. Dit was voor ons de directe aanleiding om ons vaste panel van mantelzorgers te peilen. Hoe onveilig is thuiswonen met dementie? Bijna 700 mantelzorgers hebben gereageerd op onze oproep. Het onderwerp leeft. Dat blijkt wel uit de hoge respons van meer dan 50 procent en de uitgebreide beantwoording van de vragen ten behoeve van ons onderzoek, soms wel pagina’s lang.
Bezorgd
Mantelzorgers blijken zich grote zorgen te maken over onveilige situaties; één op de drie mantelzorgers maakt zich zelfs heel veel zorgen en is hier dagelijks mee bezig. En deze zorgen zijn geheel terecht, want er gaat vaak iets mis. Driekwart (76 procent) van de mantelzorgers geeft aan dat zich onveilige situaties in huis hebben voorgedaan, 70 procent beschrijft ook onveilige situaties buitenshuis.
Vallen
Wat zijn de ongelukken waar mantelzorgers zo ongerust over zijn? In huis gaat het vaak om het vallen. Dat hoort bij de ziekte. Maar het gaat ook over medicijnen die verkeerd of niet worden ingenomen, elektrische apparaten die aan blijven staan, de pan die op het vuur vergeten wordt of de kaarsen die blijven branden.
En als iemand met dementie dan de ‘veilige’ woning verlaat, loeren er ook allerlei gevaren op straat. Iemand verdwaalt of gedraagt zich levensgevaarlijk in het verkeer. Het begint misschien met kleine onschuldige incidenten, maar die kunnen uitlopen op gevaarlijke situaties voor mensen met dementie en hun omgeving. Geen wonder dat mantelzorgers zich zorgen maken.
Creatief
Mantelzorgers weten de meeste ongelukken te voorkomen. Petje af! Maar hoe doen zij dat? Mantelzorgers zijn heel creatief in het verzinnen van maatregelen om onveilige situaties te voorkomen. Ze hebben geen keus. Denk aan het verstoppen van de autosleutel zodat iemand niet meer kan autorijden of het gasfornuis weghalen en tafeltje-dekje regelen.
Zware taak
Ook meer reguliere hulpmiddelen, zoals de brandblusser of personenalarmering, worden ingezet. Het leven met een naaste met dementie vraagt de klok rond alertheid en legt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van de mantelzorgers. Op een gegeven moment is de rek eruit en wordt permanent toezicht noodzakelijk om de naaste met dementie nog thuis te laten wonen. En die toezicht van 24 uur per dag komt dan vaak voor rekening van de mantelzorger. Een zware taak die bijna niet op te brengen is voor de mantelzorger die al jaren zo zwaar wordt belast.
Langer thuiswonen wordt dan een onmogelijke opgave, terwijl vaak zowel de patiënt als familie dat wel graag zou willen. Eigenlijk is er dus geen discrepantie tussen beleid en wensen van de naasten van mensen met dementie. Maar om schrijver Willem Elschot te citeren: tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren.
Praktische hulpmiddelen
Het is helder; om langer thuis te wonen is meer nodig dan een beleidsvisie. Gemeenten zullen met de invoering van de nieuwe Wmo in 2015 echt aan de slag moeten om de mantelzorgers eerder met praktische raad en hulpmiddelen te helpen. Hoe richt ik mijn woning veiliger in en welke handige hulpmiddelen zijn er allemaal op de markt? Uit onderzoek blijkt dat een derde van de mantelzorgers onbekend is met het Wmo-loket.
Gemeenten moeten er bovendien voor zorgen dat mensen met dementie een beroep kunnen doen op goede dagbesteding en een sociaal gemeentelijk netwerk van ondersteuners. Dit is essentieel om de overbelaste mantelzorger te ontlasten, die de sleutel naar langer thuis wonen in handen heeft.
Menselijke geste
Het is ook essentieel om crisisopname te voorkomen. Mantelzorgwoningen kunnen een oplossing zijn, maar minder regelgeving is dan wel noodzakelijk. Ook financieringsvormen moeten hierop worden aangepast. En in dat gehele spectrum blijft de menselijke geste essentieel. Ga vooral zelf ook een uurtje naar uw buren, zodat uw buurvrouw die al jaren haar man verzorgt even een wandeling kan maken. Immers, alle kleine beetjes helpen.
Gea Broekema-Procházka
Directeur Alzheimer Nederland