Mijn huisgenoot G. zit sinds kort in de gemeenteraad en heeft onder meer de portefeuille veiligheid toebedeeld gekregen. Niet omdat zij op dat terrein expert is, maar gewoon omdat alle raadsleden nu eenmaal portefeuilles krijgen. Liever had ze de zorg gehad, want daar weet ze veel van, maar het risico van belangenverstrengeling heeft haar fractie daarvan weerhouden.
Tijdens de eerste commissievergadering gaat de discussie over de doelstelling voor de komende jaren wat betreft veiligheid. Eén van de geopperde suggesties is om het aantal verkeersdoden in de gemeente, twee jaar geleden vier, vorig jaar drie, ten minste niet te laten toenemen.
Domme pech
Dodelijke slachtoffers in het verkeer zijn doorgaans het gevolg van domme pech. Dat is in het algemeen zo en zeker in specifieke gevallen. Twee knapen die betrapt worden bij een gewapende overval, op hun scooter op de vlucht slaan en op een zebrapad een nietsvermoedende overstekende voetganger aanrijden, worden vervolgd wegens doodslag subsidiair dood door schuld. De desbetreffende man immers overlijdt later aan de gevolgen daarvan en is volgens de statistieken een dodelijk verkeersslachtoffer. Dat geldt ook voor de depressieve automobilist die zich in een flauwe bocht te pletter rijdt. Hier kan een gemeente bepaald geen beleid op voeren.
Maar hoe dan wel? Het aantal doden bij de vuurwerkramp in Enschede in 2000 bleef beperkt tot 22 omdat het die zaterdagmiddag in mei mooi weer is en de meeste mensen uit die buurt hun heil zochten aan de verkoelende plassen in de omgeving. Bij regenachtig weer zouden er waarschijnlijk meer dan 100 dodelijke slachtoffers zijn geweest. Toeval dus. Dat zie je bij veel ongelukken en incidenten.
Slechte uitkomstmaat
Het aantal dodelijke slachtoffers is dus een slechte uitkomstmaat. Nederlandse ziekenhuizen geven sinds kort aan hoeveel sterfgevallen er jaarlijks zijn. Sterfgevallen! Alsof dat iets zegt over de kwaliteit van de geleverde zorg. Het zijn doorgaans geen dodelijke slachtoffers. Hierover zijn al lang discussies gaande en het laatste woord is erover nog niet gezegd. Nu is het aantal overledenen een administratief gegeven. Veel beter zou het zijn om bij ieder overlijden in het ziekenhuis een paar hamvragen door direct betrokken zorgverleners te laten beantwoorden, zoals: was dit overlijden te verwachten? Zo niet: wat zijn daarvan de meest waarschijnlijke oorzaken? Had het voorkomen kunnen worden? Met dergelijke feedback kan meer geleerd worden dan te kijken op vermaledijde ranglijsten op welke plek het ziekenhuis staat, om in geval van het ‘rechter rijtje’ beleid te maken het jaar erop zichzelf in het andere rijtje aan te treffen.
Onzinnig
Gelukkig is mijn huisgenoot het met mij eens: het is onzinnig om een maximum te stellen aan het aantal dodelijke verkeersslachtoffers in de gemeente, als doel voor het komende jaar. Beter is het om iets te doen aan de risicovolle verkeerssituaties. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van statistiek, ware het niet dat de input van het daarvoor geëigende registratiesysteem ViaStat onvoldoende wordt gebruikt. De politie zet daarin alleen gegevens van verkeersongevallen indien er lichamelijk letsel of aanzienlijke materiele schade is. Kleinere ongelukken, laat staan bijna-ongelukken, blijven buiten die registratie.
Ervaringsdeskundig
Er is een alternatief dat uitstekend past in een ‘participerende samenleving’, namelijk het Meldpunt Veilig Verkeer. Met deze app kunnen burgers, als belangrijkste ervaringsdeskundige in het verkeer, gevaarlijke situaties doorgeven. Steeds meer wordt van die mogelijkheid gebruik gemaakt en daarmee nemen burgers mede de verantwoordelijkheid op zich om hun omgeving veiliger te maken. Natuurlijk zullen deskundigen zich buigen over de meldingen voor ze tot maatregelen overgaan. Want niet elke gevaarlijke situatie hoeft te betekenen dat er verkeerslichten of rotondes nodig zijn. Het is immers bekend dat juist wanneer die stoplichten niet functioneren, verkeersdeelnemers veel oplettender zijn en er dus minder ongelukken gebeuren. Het weghalen van bestaande maatregelen kan evengoed een veilige oplossing zijn.
Geen gemeengoed
In de zorgsector worden vele digitale meldsystemen gebruikt. Nagenoeg al deze softwarepakketten registreren slechts – een deel van – incidenten. Achteraf dus, als het leed is geschied. Van participatie door medewerkers in zorginstellingen om de veiligheid actief te bevorderen is geen sprake. Het melden van risico’s is nog lang geen gemeengoed, wachten tot het misgaat blijft de heersende cultuur.
Intussen broedt huisgenoot G. op een inhoudsvolle bijdrage aan het debat over verkeersveiligheid. Een veilige gemeente is gelukkig veel meer dan een stad waarin geen doden vallen op straat. Maar zit dat niet in de portefeuille van alle raadsleden?
Jacques de Bekker
Ex-directeur Triaspect