“Ik zal er streng op toezien dat bestuurders van verzorgingshuizen zorgvuldiger omgaan met hun bewoners als zij een verzorgingshuis sluiten”, zo sprak staatssecretaris van Rijn (VWS), nadat bekend was geworden dat het landelijk meldpunt gedwongen verhuizingen binnen één week meer dan 500 klachten had ontvangen.
Bestuurders van verzorgingshuizen moeten meer de tijd nemen, meer alternatieven onderzoeken, en niet teveel voor de muziek uit gaan lopen. Immers, de politieke besluitvorming moet nog plaatsvinden. Zo werd de geschrokken Nederlandse bevolking gerust gesteld. Gaat U maar rustig slapen: Vadertje Staat waakt over U.
“Het zit mij niet lekker Ko”, zei mijn moeder (76). “Jij zei dat je gedwongen was een verzorgingshuis te sluiten, maar ik hoor nu dat dat misschien helemaal niet nodig was geweest. Die arme mensen….”
Zwartepieten
Beiden waren wij getuige geweest van het politieke spel van “zwartepieten” en “framing“. Noodzakelijk om in een door beeldvorming gedicteerde politieke mediacratie het beleid verkocht te krijgen. Zonder onwaarheden te zeggen wordt de werkelijkheid zeer behendig ontlopen en de aandacht vakkundig afgeleidt.
Zelfs de kritische pers lijkt daar niet goed tegen bestand. Soms doordat de werkelijkheid met vereende krachten voor hen onzichtbaar gehouden wordt. Soms omdat het niet past binnen het door redacties gewenste plaatje. Soms omdat het volledige verhaal te technisch en/of ingewikkeld wordt bevonden om de aandacht van de kijker, luisteraar of lezer vast te houden. Maar in alle gevallen leidend tot een kwalijke erosie van het controlerend evenwicht tussen politiek en pers. En precies dát evenwicht is nu noodzakelijker dan ooit om te komen tot een goed functionerende democratische besluitvorming bij één van de meest ingrijpende veranderingen in ons zorgbestel voor de kwetsbare ouderen.
Vragen
En hoewel de richting van denken van de staatssecretaris an sich niet verkeerd is, rijzen er toch de nodige vragen:
1) Houdt u net zo streng toezicht op uw eigen Centraal Indicatieorgaan Zorg (CIZ), de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de verzekeraars en de zorgkantoren als u zegt te doen op de zorginstellingen? Weet u dat zij bij indicatiestelling, toelating tot de AWBZ en bij de zorginkoop al geruime tijd voorschotten nemen op het door u voorgestelde – en door de kamer nog vast te stellen – beleid? Dat hierdoor organisaties direct gedwongen worden maatregelen te nemen om niet in de (financiële) problemen te komen?
2) Weet u dat nu al – ook vooruitlopend op uw beleid – veel minder indicaties voor de hogere zorgzwaartepaketten (4 t/m 6) door uw eigen CIZ afgegeven worden? Dat dus veel mensen met een hogere zorgvraag nu al geen plaats meer kunnen krijgen in een verzorgings- of verpleeghuis?
Of is dit nodig om later aan te kunnen geven dat door het succes van het beleid de vraag naar verzorgingshuis- en verpleeghuiszorg spontaan afnam? Waarmee u zelf eigenlijk de omstandigheden zo (laat) creëeren, dat u het gelijk van uw eigen beleid zowél afdwingt als in het politieke debat kunt bewijzen.
3) Waarom zet u de wijzigingen in de bekostiging van het zorgvastgoed niet stop, of draait u deze terug? Door deze wijzigingen – waarbij leegstand het probleem van de organisatie wordt – worden uiteindelijk de resterende bewoners de dupe. De organisaties moeten hun lege bedden i.c. huur betalen, en dit zal direct zijn uitwerking hebben op de omvang en kwaliteit van zorg aan deze resterende bewoners. De organisaties worden dan uiteindelijk gedwongen om, sneller dan u zelf zegt te wensen, hun verzorgingshuizen voor deze kleinere groep bewoners te sluiten.
4) Waar zijn de vangnetten voor met name de kwetsbare ouderen met een kleine beurs? Ik kan deze maar niet vinden, terwijl deze hen wel beloofd zijn. Het is alsof je in een ronde kamer gezet wordt met de mededeling: in de hoek ligt het vangnet. Indien voor deze ouderen geen vangnetten gecreerd worden, hoe kunnen zij dan blijven participeren, voor hun gezondheid zorgen en zelf organiseren? Zij moeten zelforganiserend worden, maar hebben vaak niet de middelen noch het netwerk.
5) Maakt u zich geen zorgen dat de ouderen – die tot twee jaar geleden vaak vereenzaamd en licht depressief werden opgenomen in het verzorgingshuis – nu thuis langer zitten te verpieteren? Deze zijn – zeker na het overlijden van de partner – vaak vraagverlegen. Zijn hierdoor niet bekend bij de wijkteams, huisartsen en thuiszorg. Hoe vinden wij hen, en hoe krijgen wij hen tijdig uit hun isolement? Of veroordelen wij hen om langer in lijdzame stilte – in incontinentieluier zittend in een stoel – af te wachten totdat zij – dankzij de inmiddels onnodig ontstane aandoeningen – toch in een verpleeghuis opgenomen mogen worden?
6) Bent u niet bang dat ouderen die nu thuis moeten blijven een veel hoger risico hebben zodanig ondervoed en uitgedroogd te raken dat de valrisico’s thuis spectaculair stijgen? Weet u dat in 2010 van de ouderen met een heupfractuur 25% binnen een jaar overleden is en 25 procent blijvend invalide bleef – enerzijds door een slechte algehele conditie en anderzijds door onvoldoende verzekerde paramedische zorg? En weet u dat ziekenhuizen deze ouderen steeds vaker conditioneel zodanig moeten oplappen dat zij toch tenminste de operatietafel overleven? Hoe voorkomt u dat deze getallen in 2015 vele malen hoger zijn? In de Tweede Kamer discussieert u in dit verband wel over de veiligheid in en rondom het huis, maar het bestrijden van een slechte conditie, vocht en voedingstoestand is nog niet op de agenda geweest. Terwijl u nu al weet dat zelfs van de ouderen waar thuiszorg over de vloer komt een aantal jaar geleden al meer dan 35% ondervoed en uitgedroogd is. Is dit niet een te groot en te kostbaar risico van uw beleid?
Zwartkijker
Zomaar wat vragen die gesteld zouden kunnen worden aan onze politiek verantwoordelijken. Het jammere is dat je als vragensteller meteen wordt gezien als zwartkijker die uit eigen belang tegen het beleid is. Gemakkelijk, want dan hoeven de vragen ook niet serieus genomen worden.
Ik heb een verzorgingshuis moeten sluiten, met alle aangrijpende gevolgen van dien. Ik heb op deuren geklopt, alternatieven verkend en luisterende oren gezocht. Tot nu toe zonder resultaat. Strenger toezicht is mooi, een goed beeld van de realiteit ter plaatse nog beter.
Ko Portengen
bestuurder Zorggroep Solis