Onze zorg lijdt aan dodelijke vetzucht en blijft maar doorgroeien. Economen voorspellen dat landen als Nederland failliet zullen gaan aan de kosten van de zorg.
Volgens toekomstvoorspeller Adjiedj Bakas kunnen onze zorgkosten met 70 procent terug. Hij denkt niet alleen aan betere organisatie, maar bijvoorbeeld ook aan vrijwillige euthanasie bij dementie. Ik ben geen expert op het gebied van ethische vragen, daarom laat ik die buiten beschouwing. Bakas wil tweederde terug. Ik denk als econoom dat de zorg in elk geval makkelijk met één derde terug kan. Zonder moeilijke ethische discussies. Uitsluitend door de zorg een beetje beter te organiseren.
Problematische groei
Doorgaans zijn we blij met groei. Toch is de steeds maar doorgaande groei van de zorg – nu verreweg onze grootste economische sector – een probleem. Daar is een simpele reden voor. We vinden het – terecht – beschaafd dat essentiële zorg voor iedereen gelijkelijk toegankelijk is. Als je een ziekenauto nodig hebt, mag het niet uitmaken of je een beroemde schaatster bent, de CEO van Philips, of een bijstandsmoeder. Dat heet solidariteit. En die is alleen mogelijk als we de zorg samen betalen. Maar aan onze solidariteit zit een eind.
Massapsychologie
Economie is een vorm van massapsychologie. Wanneer we, zoals nu, meer dan de helft van ons inkomen naar de overheid moeten brengen, gaan we met zijn allen de belastingen en premies ontwijken. Grotendeels onbewust en op een legale manier: omdat bijvoorbeeld de schilder en het restaurant te duur zijn geworden, schilderen we ons huis zelf en gaan we minder vaak uit eten. Het loont om zelf, belastingvrij dus, te klussen en te koken. Werk verdwijnt. Werkloosheid groeit. Bedrijven vertrekken naar het buitenland. Te hoge belastingen en premies brengen de economie in een negatieve spiraal.
Zorg als overheidspost
Pensioenen, arbeidsongeschiktheidsregelingen en vooral de zorg hebben de rest van de overheidsposten kaalgevroten, en de belastingen en premies te hoog opgestuwd. Dat is de belangrijkste oorzaak van de stagnatie van ons land, niet de bankencrisis, de eurocrisis, of de concurrentie van China. De enig overgebleven andere grote overheidsuitgave, maar nog altijd veel kleiner dan de zorg, is onderwijs. Jong tegen oud zou je kunnen zeggen. Of investeren tegen consumeren.
Zorgkosten 30 procent omlaag
Hoe durf ik te beweren dat de zorgkosten makkelijk dertig procent terug kunnen? Simpel: dan kom je op het kostenniveau van vlak voor de crisis, midden jaren 2000. Het moet ook, want in een gezonde economie beslaat de zorg tien procent van de economie. Nu stijgt het boven de 15 procent. En dat het kan, wordt praktisch bewezen. Neem de jeugdzorg, een van de meest obese kindjes van de zorg, in veel regio’s langdurig gewend aan tien procent groei per jaar. Nu die sector een beetje in de schijnwerpers staat, is in korte tijd het aantal uithuisplaatsingen bijna gehalveerd, eenvoudigweg door iets minder onbezonnen te werken. Zoiets levert meteen veel levensgeluk op en al snel ook fikse kostenbesparingen. Het kan nog simpeler: de jeugdzorg besteedt meer dan driekwart van de tijd aan management, overleg en registratie. Halveer dat, en je bent er al. De zorg wordt gegarandeerd beter zonder al die managers, vergaderingen en registraties.
Zodra we de zorg voldoende getrimd hebben, kan die overigens gewoon meegroeien met de vergrijzing. Als de economie weer gezond is, groeit die namelijk ietsje harder dan het aantal ouderen.
Realistisch scenario?
Is dit een realistisch scenario, de zorg redden van de morbide obesitas? Nee natuurlijk. Het realistische scenario is dat de zorg blijft anspecken tot de zaak uiteenbarst. Wie zich daarna nog uit eigen middelen kan verzekeren heeft geluk. De rest van ons zal geconfronteerd worden met Amerikaanse toestanden: wachtlokalen in emergency rooms, invaliditeit door onderbehandeling, vroegtijdig overlijden. Dat is wat een verwende, vetzuchtige samenleving zichzelf aandoet.
Otto Reuchlin
Directeur van PeerAdministratie