Eind 2013 vonden twee invitational conferenties plaats die vanuit een heel andere invalshoek over het zelfde gingen. Ten eerste de ZonMw-bijeenkomst over de nieuwe definitie van gezondheid.
Lange tijd was gezondheid de afwezigheid van ziekte tot de WHO al in 1948 daar bij inbracht: “… en de aanwezigheid van welbevinden”. Om precies te zijn: “a state of complete physical, mental and social well being and not merely the absence of disease or infirmity“ (WHO, 1948). Die definitie is veel mooier maar wel heel veelomvattend. Met ook het risico dat welzijnsproblemen gemedicaliseerd worden. Daarom is het begrip van ziekte toch blijven hangen in de afwezigheid van ziekte.
Definitie gezondheid
Vandaar dat er een discussie ontstaan is over in hoeverre een omschrijving van gezondheid niet meer rekening moet houden met de huidige manifestaties van ongezondheid die voor een groot deel betrekking hebben op chronische ziektes en de vaak daarbij behorende ongezonde leefstijl. Machteld Huber(2013) heeft daar nader onderzoek naar gedaan en komt na veel (ook internationale) consultaties tot de volgende omschrijving: “Health is the ability to adapt and self manage”. Het gaat dan over gezondheid als het vermogen van mensen om zich aan te passen aan problematische omstandigheden, veerkracht dus, en hun vermogen om zelf om te gaan ziekte, dus zelfmanagement. Een omschrijving die beter recht doet aan de chroniciteit van het merendeel van de ziektes maar naar mijn idee nog niet helemaal af.
Ontwikkeling en bloei
De tweede bijeenkomst was als dialoogconferentie georganiseerd vanuit de gehandicaptenzorg, door Siza, vroeger Het Dorp, samen met de verzekeraars Menzis en Achmea. Bij die bijeenkomst ging het om het thema: moeten we mensen met een handicap of een gebrek, zoals dat heet, wel benaderen vanuit het ziekte-model? Of is het beter om zulke, tja, patiënten kan je dan niet meer zeggen, maar u begrijpt wat ik bedoel, vooral aan te moedigen in de ontwikkeling van datgene wat zij wel kunnen en waartoe zij wel in staat zijn. Duidelijk kwam naar voren dat veel mensen niet voortdurend aangesproken willen worden op het gehandicapt zijn. En duidelijk werd het verlangen naar ontwikkeling en bloei in plaats van het beperken van de impact van de handicap.
Nieuwe paradigma’s
Twee boeiende bijeenkomsten die zoeken naar nieuwe paradigma’s in de zorg. En die voor mij duidelijk maken dat the ability to adapt and self manage een te mager gezondheidsbegrip is. Daar zou aan toegevoegd kunnen worden for sustainable growth and development. Omdat de zorg voor chronisch zieken of een zogeheten gehandicapten natuurlijk gaat over aanpassing en zelfmanagement, zeker, maar toch in ieder geval ook over het samen verkennen en creëren van ruimte voor verdergaande ontplooiing. Ik ben benieuwd wat u daarvan vindt.
Jan Walburg
Voorzitter raad van bestuur Trimbos Instituut.