Frieslab heeft de afgelopen vijf jaar in opdracht van het ministerie van VWS oplossingen bedacht voor knelpunten in zorg en dienstverlening. Per vraagstuk heeft Frieslab coalities gevormd die gericht zijn op blijvende gedragsverandering. Inhoud en cultuurverandering gaan zo hand in hand.
De rapporten en modellen van Frieslab zijn niet onopgemerkt gebleven. Het laatste door Frieslab ontwikkelde model – uit het rapport Het schuurt tussen onderwijs, zorg en sociale zaken – wordt gebruikt bij de decentralisatie van de jeugdzorg.
Methode Frieslab
De methode Frieslab is werkende weg ontstaan en komt hier op neer: als je het probleem afpelt tot de kern en pas dan op zoek gaat naar oplossingen, blijkt er veel meer te kunnen dan je denkt. Wij beginnen met het analyseren van de wet- en regelgeving. Door ordening ontstaat begrip. Met praktijkvoorbeelden laten we zien waar het schuurt. Vervolgens maken we een model om het gesprek te faciliteren.
Dilemma’s oplossen
Een model is geen blauwdruk, het helpt groepen om met dezelfde woorden en termen een gericht gesprek te voeren over dilemma’s. Dat voorkomt dat men hetzelfde zegt, maar iets anders bedoelt, of omgekeerd. Dat voorkomt ook achteroverleunen, en doorbreekt aangeleerde hulpeloosheid. Het is niet de adviseur die zegt hoe het moet. Het is: wie het weet mag het zeggen (E. Heineman 2010). Zo trekt Frieslab zorgverleners door de U van theorie U van C. Otto Scharmer (2009): oplossingen moeten door de coalities zelf gezocht worden. Omdat het anders van buiten komt. Verandering krijgt op deze manier betekenis.
Dat is hard nodig want er wordt nogal wat langs elkaar heen gepraat in zorg en welzijn. Neem nou de transitie van de jeugdzorg. Gemeenten weten niet om hoeveel jongeren het gaat en welke problemen zij hebben. De gemeenten zien wel dat wie eenmaal in de Wajong zit, daar altijd in zit. Uitkeringen doen een flinke aanslag op het gemeentelijk budget. Investeren in onderwijs levert al snel een goede businesscase op. Gemeenten vragen zich af op welk schaalniveau ze moeten samenwerken om de zorg voor hun jongeren goed te regelen. Gemeenten willen niet met iedereen samenwerken. En dat kan ook niet. Er komen zoveel vragen op dat men door de bomen het bos niet meer ziet. Kunnen provinciale zorgaanbieders ook lokale zorg bieden? En wat moeten we met Bureau Jeugdzorg en het Meldpunt Huiselijk Geweld? Houden we organisaties in stand of kopen we functies in? Loslaten? Vasthouden?
Kwetsbare mensen
In ons meest recente rapport staat het verhaal van een kwetsbare jongere. Marco valt op een heel knullige manier buiten de boot. Iedereen ziet dat. Maar niemand weet wat te doen. Met een kwadrantenmodel en het formuleren van de behoefte van het kind kun je eruit komen. Dit model wordt nu toegepast in de jeugdzorg omdat het herkenbaar is. En omdat het model het gesprek faciliteert: zo kun je gericht discussiëren over vervolgstappen.
Blijvende oplossingen
Bij veranderingen gaat om het vinden van de juiste woorden, samen oplossingen bedenken die werken, en niet te ver voor de troepen uit lopen. Zo ontstaat een blijvende gedragsverandering. Want het begrip duurzaam heeft zijn beste tijd gehad.
Sanja Bouman
programma manager Frieslab
www.frieslab.nl