Het is herfst en dus weer de tijd van de prestatielijstjes van ziekenhuizen opgesteld door AD en Elsevier. Lijsten en reviews van best en slecht functionerende ziekenhuizen en behandelaars moeten vergelijkingsmateriaal voor de patiënt en een prikkel tot verbetering van kwaliteit voor de ziekenhuizen en behandelaars opleveren.
De minister juicht deze transparantie toe, het ‘veld’ is enthousiast, maar de vergelijking met een Romeinse arena of een middeleeuws marktplein dringt zich steeds meer aan mij op.
Meer verwarring
Het publiek moet inzicht krijgen in de kwaliteit van de ziekenhuiszorg, zodat men zelf zijn ziekenhuiskeuze kan bepalen. Minister Schippers stimuleert transparantie, ook middels top 10-lijstjes. Immers, als je als ziekenhuis onderaan de lijst komt dan zorg je vanzelf wel dat je de volgende keer hoger uitkomt. Maar ik hoef hier niet uit te leggen dat er onvoldoende grond is om te claimen dat cijfers van dergelijke lijsten een realistisch beeld geven van het prestatieniveau van ziekenhuizen. Deugdelijk vergelijkingsmateriaal biedt het al helemaal niet omdat mensen worden geconfronteerd met tegenstrijdige informatie: ziekenhuizen die goed scoren op de ene lijst, doen dat weer niet op een andere. Dus naast positieve of negatieve pr voor de ziekenhuizen die zich bovenaan dan wel onderaan de lijst bevinden, roepen de prestatielijstjes vooral veel verwarring op.
Of ik me dan in het kamp bevind dat vindt dat mensen niet de capaciteit hebben om de materie te doorvorsen en te kunnen kiezen? Nee, maar de vreugde over transparantie waardoor mensen kwaliteit van zorg kunnen kiezen heeft iets paradoxaals. Realiteit is dat niet iedereen wil of kan kiezen op het moment dat hij zorg nodig heeft. Dat hoeft ook niet want zorg moet overal goed zijn. Daar moeten mensen vanuit kunnen gaan. Zij die wél willen kiezen moeten daarin gefaciliteerd worden en deugdelijke informatie krijgen om dat goed te kunnen doen. De lijstjes dienen in ieder geval deze doelen niet.
Zorgcultuur van concurrentie
De lijsten van besten en slechtsten zijn daarmee niet een middel om tot betere kwaliteit te komen, maar doel op zich. Zij vormen een onderdeel van ‘consumenten-denken’ dat wat mij betreft niet wenselijk is in de zorg. Het AD genereert advertentie-inkomsten door de ziekenhuizen die in hun top-10 staan al voor publicatie te benaderen zodat gelijktijdig met het nieuws hun advertenties in de krant prijken, zo bleek onlangs. Ziekenhuizen worden verleid vanwege het belang om goed te scoren problemen weg te schuiven door slimme pr-mogelijkheden en marketingtrucs in te zetten. Bijvoorbeeld het weren van patiënten die het prestatieniveau ongunstig beïnvloeden of het oppoetsen van data. Ik vrees daarom dat het tegenovergestelde van kwaliteitsverbetering wordt bereikt. Transparantie middels dit soort lijsten stimuleert eerder een sfeer van concurrentie en een zorgcultuur van wantrouwen. Tussen ziekenhuizen en behandelaars onderling en tussen behandelaars en patiënten. Gewicht geven aan deze vorm van transparantie torpedeert samenwerking om van elkaars ervaringen te leren en met elkaar kwaliteit te verbeteren en dat is schadelijk voor de kwaliteit van zorg in Nederland in zijn geheel.
Kwaliteitsverbetering door samenwerking
Het verdient waardering dat ziekenhuizen informatie over hun prestatieniveau publiek maken. Principieel ben ik ook voorstander van het openbaar maken van informatie. Transparantie is goed. Het prikkelt ziekenhuizen en behandelaars om steeds kritisch te blijven en continu bezig te zijn met kwaliteitsverbetering. De gegevens die transparant gemaakt worden moeten dan ook deugen, consistent, onafhankelijk opgesteld en in het belang van de patiënt zijn. Kwaliteitsverbetering, sectorbreed en zelfs verder dan dat, daartoe moet transparantie dienen. De kwaliteit van zorg moet overal goed zijn en daar waar dat niet zo is, moet ze worden verbeterd. Niet door patiënten aan te moedigen om op zoek te gaan naar een andere, betere behandelaar of een ander, beter ziekenhuis. Verbetering door kennisdeling, uitrollen van expertise en goede transmurale multidisciplinaire samenwerking in samenspraak met cliënten en hun vertegenwoordigers voor verhoging van kwaliteit van alle ziekenhuizen. Zodat niet slechts de naam van het best scorende ziekenhuis, het AD en de Elsevier, maar de patiënt er beter van wordt.
Jasper Boele
Directeur LSR, landelijk steunpunt (mede)zeggenschap
e-mail: j.boele@hetlsr.nl
twitter: @LSRJasperBoele