Professionals kunnen het leven van mensen met dementie niet gelukkiger maken, mantelzorgers wel, stelt Jeroen van den Oever, bestuurder van de verpleeghuis de Vierstroom. Dus bakken kinderen van bewoners in zijn instelling gehaktballen, gaan oude buren mee wandelen en organiseren kleinkinderen een muziekmiddag.
Huiselijkheid op de proef
‘Bijdragen aan huiselijkheid’ noemt de Vierstroom dat. De instelling heeft er goede ervaringen mee. In het afgelopen jaar deed de zorgaanbieder een experiment met netwerkparticipatie onder 103 cliënten en hun netwerk. De families werd gevraagd zich vier uur per maand in te zetten voor zaken die buiten de instelling gewoon zijn, zoals samen koffie drinken of spelletjes doen. De Vierstroom presenteerde vorige week de eerste resultaten van de proef. Welzijn en stemming van bewoners leken verbeterd, het netwerk deed enthousiast mee. Iedereen blij dus, bewoners, familie, medewerkers en directie. Zou netwerkparticipatie gemeengoed moeten worden?
Staatssecretaris van Rijn is positief. Het experiment sluit aan bij zijn plannen voor de mantelzorg. De gedachte is simpel, als je thuis voor elkaar zorgt dan kan je dat buiten de deur toch ook doen? De Vierstroom breidt het experiment in ieder geval uit naar al haar locaties. De goede voorlopige uitkomsten ten spijt, aan netwerkbetrokkenheid kleven ook morele en economische bezwaren.
Moeten en mogen
Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg ageert tegen het moreel verplichtende karakter van familie-inzet, die juridisch niet mag worden afgedwongen. De Vierstroom liet nieuwe bewoners en hun families weten dat netwerkbetrokkenheid gebruikelijk was, slechts één familie koos voor een andere zorgaanbieder.
Een van de bezwaren tegen het moreel verplichtende karakter is dat niet iedereen kan of wil bijdragen aan huiselijkheid. Vanwege afstand, drukke banen, een slechte gezondheidstoestand, omdat de familieverhoudingen er niet naar zijn of domweg omdat mensen echt geen zin hebben in het organiseren van de bingo. Betrokkenheid, huiselijkheid en gezelligheid zijn paradoxale begrippen, ze laten zich niet afdwingen, laat staan verplichten. Daarnaast voeren mantelzorgers nu al veel zorg- en huishoudelijke taken uit in de zorginstelling waar hun naasten verblijven, stelt Mezzo. De prijs daarvoor is stress, bijna tien procent van de mantelzorgers voelt zich ernstig belast, zo blijkt uit onderzoek van het SCP.
Goedkoop maar niet gratis
Over het experiment van de Vierstroom is veel discussie gevoerd, maar economische bezwaren worden vreemd genoeg nauwelijks aangevoerd. Netwerkinzet is misschien goedkoop, maar niet gratis. Mantelzorgers betalen met loonverlies. Ze werken vaker dan niet-mantelzorgers in deeltijd, rekende de OECD uit. Mantelzorg is feitelijk een betaling in natura. In het uur dat mantelzorg wordt verleend, kan ook geld worden verdiend. Teruggaan naar een samenleving waarin we de zorg voor onze hulpbehoeftige familie op ons nemen, en extremer gesteld, ons eigen voedsel verbouwen, gaat ten koste van de welvaart. Immers, specialisatie, schaalvergroting, innovatie en het ruilen van producten en diensten op een markt, vormen de basis van economische vooruitgang.
Het kan ook anders
‘Hier is vader, succes ermee’, is door bezuinigingen en personeelstekorten niet meer van deze tijd. De Vierstroom neemt duidelijk stelling in de discussie in hoeverre zorginstellingen verantwoordelijk zijn voor het welzijn van bewoners en kiest voor een autarkische oplossing. Prima voor wie graag zelf een bijdrage wil en kan leveren, maar het kan ook anders. Wat te denken van afkopen of inhuren van diensten, er is vast een markt voor au-pairs voor oma. Denkt u mee over alternatieven voor verplichte gezelligheid?
Maaike de Vries
Chef Zorg bij De Argumentenfabriek.