Het is een begrip dat het goed doet: ontzorgen. Het staat voor een ontwikkeling die we graag zien: wie wil niet een leven zonder zorg(en)? En ontzorgen lijkt de zorg ook goedkoper te maken; fijn voor beleidsmakers en premiebetalers.
Het is een term die ook lekker ligt in de gesprekken over de hervorming van de langdurige zorg en de daarmee gepaard gaande ontmanteling van de AWBZ. Maar hoewel ik erg van het begrip houd, heb ik ook zorgen over het verkeerde gebruik ervan.
Ontzorgen
Ontzorgen is wat anders dan niet meer zorgen. Het is evenmin alles bij mantelzorgers, vrijwilligers en burgers laten, en niets doen. Dat is mensen aan hun lot overlaten. Het is ook wat anders dan somatische ziekten en beperkingen, eenvoudig herdefiniëren als een sociaal vraagstuk of iets dat ‘tussen de oren’ zit. Er wordt op dit moment wel heel gemakkelijk gezegd dat eenzaamheid het grootste probleem is en dat als je dat maar oplost de zorgvraag flink zal afnemen. Of dat kwaliteit van zorg niet meer belangrijk is en dat alles om kwaliteit van leven draait. Kwaliteit van zorg is voor mensen met langdurige zorgbehoeften naar mijn mening een voorwaarde voor kwaliteit van leven, niet een (slechter) alternatief. Het zijn stereotype beelden die gauw een eigen leven gaan leiden en die de zorgzaamheid in de samenleving niet beter maken.
Preventie en gezond gedrag
Toch blijf ik van ‘ontzorgen’ houden, ontzorgen als doel van professionele en niet-professionele inspanningen. Ik zou de term willen reserveren voor preventie en gezond gedrag, voorkómen dat er langdurende zorgvragen ontstaan. Hij deugt ook om duidelijk te maken dat er veel mogelijkheden zijn voor mensen om op een verantwoorde manier zelf meer te gaan doen – zelf-management en eigen regie – dan wat voorheen artsen en verpleegkundigen deden.
Onbetaald zorgen
Goede alternatieven voor zorghandelingen, zou ik ook ontzorgen willen noemen: e-health, waken en toezicht door (indien nodig) opgeleide en gecoachte vrijwilligers, zinvolle dagbesteding in buurtsupers en zorgboerderijen. En fysieke en maatschappelijke drempels weghalen in de samenleving, zodat mensen langer zelfstandig kunnen zijn. Niet-effectieve en door de patiënt/cliënt niet gewenste zorg? Ontzorgen! Burgers die elkaar met of zonder coöperatie helpen bij complexe vraagstukken voor mensen; het is zorgen, maar onbetaald. Je kunt dat ontzorgen noemen, in de zin van niet betaald zorgen. Het zijn allemaal opties om op een verantwoorde manier de druk op de professionele, publiek gefinancierde zorg te doen afnemen, niet te laten verdwijnen.
Zorg en zorgzaamheid
Waar het om gaat is dat er een grote behoefte aan zorg en zorgzaamheid is en zal blijven bestaan. We kunnen als samenleving best een stapje terug in ons gebruik van betaalde zorg. Maar dan moet er wel een goed en verantwoord alternatief zijn. Kort door de bocht ontzorgen, leidt tot niet zorgen. Dat is op zich zorgelijk. Het lijkt een geinig woordenspel, leuk voor een blog. Maar voor beslissers, is het een werkelijkheid waar zij zich zorgen over moeten maken.