Waarom moet ik op een verjaardagsfeest uitkijken dat ik niet een al te gedetailleerd verslag krijg van de geslaagde operatie aan iemands slokdarm? En hoor ik nooit iemand vertellen over zijn behandeling bij de psychiater de afgelopen middag?
Nu is een uitgebreid verslag op een feestje misschien een beetje overdreven, maar wat zou het toch mooi zijn als we accepteren dat psychiatrische stoornissen bij het leven horen. En dat de stoornis niet hetzelfde is als de persoon die het heeft. Zeg eens eerlijk, zou je met andere ogen naar je buurman kijken als je wist dat hij een bipolaire stoornis heeft? Misschien heeft hij dat wel, maar weet je het nu gewoon niet. Lees de verhalen van de ambassadeurs van Samen Sterk tegen Stigma en je ziet hoe een psychische stoornis iedereen kan treffen. Ruim 42 procent van de Nederlanders krijgt te maken een stoornis, of dat nu een burn-out, een depressie of adhd is.
Onbekend maakt onbemind
Zolang we niet durven te spreken over wat we mankeren of wat we er aan doen, is het moeilijk voor anderen om het te snappen. Dat is waar de SIRE-campagne die nu gestart is om draait: De hulplijn voor mensen ZÓNDER psychische ziekte. De rollen worden eens omgedraaid: psychisch gezonde mensen met omgangsproblemen krijgen hulp van mensen die zelf een psychische ziekte hebben of hebben gehad. Luisteren naar elkaar. In Engeland zijn ze daar al langer mee bezig. Ze hebben er ‘Time to change’ en veel beroemde Britten durven zich uit te spreken over hun psychische stoornis. Vice-premier Nick Clegg complimenteerde laatst Stephan Fry (acteur, presentator, komiek) over zijn openheid over zijn bipolaire stoornis en de onthulling van een zelfmoordpoging. ‘Ik hoop echt dat hij en zo veel anderen die openlijk spraken over hun psychische stoornis de nare schaduw, het taboe, weg kunnen nemen’, zei Clegg. En Barack Obama signaleerde onlangs hetzelfde: ‘worstelen met een psychische stoornis of zorgen voor iemand die dat heeft kan eenzaam zijn. Het voelt niet alleen alsof je alleen bent, maar ook dat je anderen niet durft te belasten met de uitdagingen waar je voor staat’. Geen wonder dat het moeilijk is om er over te spreken. Je stuit op onbegrip, je krijgt te maken met vooroordelen, je wordt in een hokje gestopt. En dat wil je allemaal niet. Dus kan je maar beter zwijgen.
Durf te praten
Maar zwijgen gaat niet langer. In 2020 moet het aantal patiënten dat nu opgenomen wordt voor behandeling in een instelling, met een derde verminderd zijn. Deze patiënten verdwijnen niet, maar het doel is ze niet meer op te nemen. Ze blijven, voor zover mogelijk, wonen in hun eigen huis en houden contact met hun eigen buren, vrienden, familie en collega’s. Behandeling in de omgeving waarin de patiënt thuis is, is soms beter, maar dan moet die omgeving daar wel begrip voor weten op te brengen. Als patiënt moet je weten dat je erbij hoort, dat je baas begrip heeft voor je situatie en dat je buren het snappen als je misschien een keer de gordijnen dicht houdt of er een psycholoog op de stoep staat. Dat is allemaal makkelijk gezegd, maar hoe krijgen we dat voor elkaar?
Waar beginnen we?
Het begin is misschien te vinden bij de medewerkers van ggz-instellingen. Mensen die trots zijn op het werk dat ze doen. Die hun sector, de ggz, uitriepen tot de beste werkgever in de non-profit. Vertel maar hoe mooi het is om mensen te helpen bij hun behandeling. Hoe lastig het soms is en hoe de weg omhoog gepaard gaat met vallen en opstaan. Hoe hard veel patiënten werken om hun plekje te veroveren, om weer een rol te spelen in de samenleving en hoe je hen daarbij helpt. Misschien maken we het daarmee ook makkelijker anderen hun verhaal te laten vertellen. Op 27 juni is de campagne van SIRE van start gegaan, een campagne die ik van harte ondersteun. Drukt u wel eens een telefoontje weg van een vriend met borderline of ontloopt u wel eens een depressieve collega? Bel dan De hulplijn voor mensen ZÓNDER psychische ziekte. Daar helpen ze u graag van uw probleem af. Te bereiken van dinsdag t/m zaterdag tussen 11-14 uur en 18-21 uur op 0900-0727.
Paul van Rooij
Directeur GGZ Nederland