Nog steeds besteden zorgprofessionals gemiddeld 60 procent van hun werkdag aan directe zorgtaken en 40 procent aan administratieve taken. Het kabinet denkt dat de regeldruk minder kan; ik weet het wel zeker.
Geen toestemming meer vooraf, maar verantwoording achteraf moet het nieuwe leidend paradigma zijn.
Onlangs presenteerde Actal, een adviescommissie voor het kabinet en Staten-Generaal over verlichting van regeldruk, het boek ‘Merkbaar minder regeldruk’ aan minister Plasterk. Het kabinet heeft zich ten doel gesteld de regeldruk merkbaar te willen verminderen. Dat een merkbare vermindering van regeldruk niet eenvoudig is blijkt wel uit alleen al het bestaande woud aan regelgeving in Zorg en Onderwijs. Hoewel de regelarme experimenten reeds hun vruchten blijken af te werpen, is er nog geen sprake van een significante afname. Het is nog maar een begin om daadwerkelijk de papieren werkelijkheid om te zetten in een voor mensen reële werkelijkheid. Voor een ambitieuze netto-reductiedoelstelling die het kabinet zich voorstelt met een ingeschatte opbrengst van 2.5 miljard euro is veel meer inzet nodig. Het kabinet heeft in deze een forse kans nu zij met de voorgenomen en inmiddels in gang gezette stelselwijzigingen in zorg, welzijn, arbeid en (passend) onderwijs, toch al veel wetgeving moet aanpassen. Vanuit de samenleving zijn al heel veel ideeën aangedragen voor het substantieel terugdringen van regeldruk.
Betweters
Overigens geldt deze opdracht niet alleen voor de overheid, maar ook voor private partijen die evenzeer bijdragen aan het in stand houden van deze druk. Volgens hoogleraar Margo Trappenburg is de strijd tegen de regeldruk ook een strijd tegen de macht van de nieuwe ‘beterweters’, die leidinggevende posities bekleden en het debat eveneens voor een groot deel bepalen. Het zijn dus naast de overheid ook de instituties zélf die veelal zonder dat de overheid dit van hen vraagt, meten, monitoren, rapporteren, et cetera. Bestuurders zijn zelf verantwoordelijk voor het terugdringen hiervan. Te beginnen bij het opruimen van die regels die niet langer nodig of disfunctioneel zijn. We moeten niet meer willen dat een verzekeringsmaatschappij voor het verkrijgen van een trilwekker voor doven allerlei bewijsstukken vraagt, waaronder een recent audiogram, terwijl deze beperking van blijvende aard is. Maatwerk voor specifieke doelgroepen, zoals chronisch zieken en gehandicapten, zo dicht mogelijk bij de zorgvrager zelf is dan ook dringend gewenst.
Tragiek
Hoogleraar Paul Frissen stelt dat regeldruk voortkomt uit beleidsambities en beleidsaccumulatie, die kunnen worden bestreden door aanvaarding van tragiek. Dit betekent dat de burger meer verantwoordelijkheid moet nemen en niet zelf moet blijven vragen om arrangementen van de overheid. Dat daarbij ook risico’s worden gelopen en er ook wel eens iets niet helemaal goed gaat is dan part of the deal. Zonder risico’s vaart immers niemand wel. De overheid moet dan wel gepaste afstand houden en niet op elk incident reageren met nieuwe regelgeving. Recente voorbeelden tonen aan dat dit nog veel oefening in terughoudendheid vraagt.
Keukentafel
Het uitgangspunt van minder regeldruk past overigens heel goed bij de nieuwe beleidsvisie over de langdurige zorg. Het kabinet stelt zich een samenleving voor waarin de burger meer verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen zorg en deze in eerste instantie zoveel als mogelijk zelf met zijn naasten regelt. Maar wat gebeurt er op het moment dat er keukentafelgesprekken hebben plaatsgevonden, er professionele zorg moet worden geboden, er vanuit meerdere financieringsstelsels moet worden bijgedragen aan de zorgvraag? Daar ligt de uitdaging voor de overheid en private partijen om een vlotte uitvoering te realiseren zonder tussenlagen en schotten die voor vertraging zorgen. Geen toestemming meer vooraf, maar verantwoording achteraf zou dan het nieuwe leidend paradigma moeten zijn. Laten we vooral voorkomen dat de decentralisatie van rijkstaken naar de gemeenten een verplaatsing van regeldruk wordt. Dan zijn we per saldo aan het einde van de rit weinig opgeschoten. Een burger die zelf meer verantwoordelijkheid wordt toegedicht, verdient een overheid die er in voorziet dat echte zelfregulering mogelijk is.
Voor een regelarme toekomst van de langdurige zorg moeten overheid, instellingen, professionals en burgers met zijn allen de paarse krokodillen te lijf, om deze hopelijk blijvend te elimineren.
Henk Bakker
Voorzitter V&VN