De coöperatie Laatste Wil, een nieuwe vereniging voor een vrijwillig levenseinde, wil dat iedereen boven de 18 de beschikking kan hebben over een ‘zelfmoordpil’, zonder tussenkomst van een arts.
In het NRC werd pasgeleden het palliatieve gebruik van morfine opnieuw bediscussieerd. Het deed me even terugbladeren naar een column die ik een jaar terug schreef en die ik daarom wat nieuw leven heb ingeblazen. Het thema verdient meer dan mijmeren en bespiegelen: het recht op doodgaan is onvervreemdbaar, maar hoe filter je het onnodige ertussenuit?
Dood gaan we allemaal. Vroeg of laat maait de zeis ook de gezondste veganist onderuit. Geen multivitaminepreparaat, dieetregime, ochtendgymnastiek of polypil kan dit voorkómen. Af en toe moet dit hardop geroepen worden, want de hele gezondheidszorg lijkt erop gericht ons de valse belofte te doen dat het afscheid vermijdbaar is. Het preventieleger marcheert voorop in deze illusie, gevolgd door politiek en industrie, verpakt in kleurrijke campagnes en reclameboodschappen. Helaas. Zolang de DNA-verouderingsknop niet uitgezet kan worden, is de dood een zekerheid. Het tijdstip van de dood en de hobbelige weg naar de uitgang: daar hebben we invloed op.
De dood is een collectieve obsessie geworden. Domein van de politiek. Nederland regelde per wet als eerste ter wereld wat in zuurstofarme slaapkamertjes overal ter wereld toch gebeurde: hoe beëindig je een leven op een menswaardige manier wanneer lichamelijk lijden ondragelijk en uitzichtloos is geworden. Moraalridders buitelden over elkaar heen om de vergelijking met nazi-Duitsland te maken, terwijl men in eigen land de dood versnelde door eten en drinken te stoppen en meelevende verpleegkundigen kussens hanteerden omdat ze de ellende bij hoogbejaarden niet meer aan konden zien. Lof voor Els Borst.
Palliatieve sedatie
Gestorven discussie? Natuurlijk niet. Een paar jaar ChristenUnie in het kabinet bewoog de gezondheidszorg in de richting van palliatieve sedatie. Beëindigen was zonde, versnellen en verzachten kon nog net door de beugel. Maar hun regeringsverantwoordelijkheid was al net zo tijdelijk als het leven zelf. Het debat kon opnieuw van start. De werkelijkheid laat zich immers niet vangen in louter religieuze bespiegelingen en veto’s. De praktijk levert casuïstiek die tot praten dwingt. Hoe ethisch is het om dementerenden met antipsychotica vol te stoppen wetende dat daarmee hun leven bekort wordt? Hoe legitiem is de doodswens van een alleenstaande weduwe die klaar met leven is? Hoe hypocriet zijn de woedende reacties op twee Australische wetenschappers die ervoor pleiten zuigelingen te euthanaseren (zij gebruikten de term aborteren) wanneer pas na de geboorte blijkt dat hen louter onvermijdelijk en niet te verzachten lijden te wachten staat?
Het einde is nog niet in zicht. Huib Drion maakte in 1991 de dood tastbaar door te pleiten voor een hypothetische pil waarmee zelfdoding binnen handbereik kon komen, hierin gevolgd door Els Borst die een groot voorstander was van legalisering van die ‘pil’. De wereld was er nog niet klaar voor. Maar anno 2012 is een beetje surfen op internet en een tripje over de grens naar een Belgische apotheek voldoende om aan de benodigde middelen te komen. Sterker nog: het zal niet lang meer duren voor de internetfarmacie naast de fleurig aangeprezen abortuspillen ook de euthanasiepillen netjes verpakt en verzendt via TNT. En vorig jaar orakelde Amerikaans presidentskandidaat Rick Santorum dat Nederlandse bejaarden en masse het land ontvluchten omdat 5 procent van de ouderen hier onvrijwillig de kist in wordt gejaagd.
Taboes beslechten
Dood gaan we allemaal. En we mijmeren graag dat we het liefst in blakende staat op 90 jarige leeftijd in een cabrio tegen een boom aanrijden. Maar zo gaat het niet. Verantwoord doodgaan en verantwoord omgaan met de medicijnen die daarvoor gebruikt kunnen worden, begint met het loslaten van taboes. Laat mijn slotwens er dan ook een zijn die niet dagelijks gebezigd wordt: Ik wens u allen een eu thanatos, een goede, milde dood.
Ruud Coolen van Brakel
Bestuurder van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM)