In de verkiezingsdebatten was de betaalbaarheid van de zorg prominent onderwerp van gesprek. Iedereen hoopt dat de digitale revolutie, zoals we die in het dagelijks leven van webwinkels, smartphones, sociale netwerken en mobiel bankieren ervaren, een belangrijke bijdrage levert aan de noodzakelijke hervormingen.
Het is aan het veld om de invulling te geven, om de digitale daadkracht te tonen die nodig is om onze verwachtingen in te lossen. En ditzelfde veld pakt de uitdaging ook graag op, getuige de vele initiatieven, apps, portals en zorg 2.0 initiatieven. De kunst is om digitale daadkracht niet te laten ontaarden in digitale dwaasheid. Ik wil graag een aantal van de belangrijkste randvoorwaarden hiervoor benoemen, gebaseerd op onze ervaringen in binnen- en buitenland.
De zorg centraal
Bij de ontwikkeling van de Health Information Exchange (een soort regionaal schakelpunt voor zorginformatie) in de Amerikaanse staat North Carolina wordt bij elke vergadering van de stuurgroep en van het projectteam een stoel ingeruimd voor de patiënt. Soms blijft de stoel leeg, maar de boodschap is duidelijk: bij elke beslissing die we nemen moeten we de rol van de patiënt en het belang dat hij of zij heeft meenemen in de discussie. Veel patiënten en hun verwanten kunnen en willen graag een actieve rol spelen in hun zorgproces en krijgen te vaak het gevoel dat ze de regie kwijt zijn. Door hen een plaats aan tafel te geven blijft de discussie over het zorgproces zelf gaan.
Privacy als uitgangspunt
In Denemarken gaan de ziekenhuizen per sms een herinnering sturen voor ziekenhuisafspraken. De privacywaakhond waarschuwde dat ook deze afspraken onder het medisch beroepsgeheim vallen. Daarom is gekozen voor een aanmeldsysteem, waarmee direct duidelijk is dat de patiënt zelf instemt met het verzenden van een herinnering naar zijn of haar mobiele telefoon. Natuurlijk is daarbij direct duidelijk gemaakt waarom de gegevens naar de patiënt gestuurd worden: als herinnering aan een afspraak om daarmee het aantal no-shows terug te dringen. Door privacy niet achteraf te regelen, maar als onderdeel van het proces te beschouwen, worden omslachtige en arbeidsintensieve procedures voor het verkrijgen van de toestemming van de patiënt voorkomen.
Gericht op groei
Bij de inrichting van de 24-uurs bereikbaarheid van de zorg in Schotland is er voor gekozen om de basale patiëntengegevens en zorginformatie direct beschikbaar te maken over meerdere locaties heen. Door gebruik te maken van moderne callcenter technieken is het mogelijk om dezelfde infrastructuur ook te gebruiken als telefonisch informatiepunt bij de uitbraak van bijvoorbeeld de Mexicaanse griep of SARS. Handig hergebruik van dezelfde informatie en informatiesystemen maakt het ook eenvoudig om interactieve websites op te zetten in aanvulling op en ter ontlasting van de telefonische dienstverlening. Door bij de technische keuzes goed over de grenzen van het project heen te kijken, kan een toepassing uitgroeien tot een platform voor bredere zorgdienstverlening.
Zoek de overeenstemming
In Zweden is het receptenverkeer tussen voorschrijver en apotheek inmiddels geheel geautomatiseerd. De voortgang van dit project werd vereenvoudigd doordat er al een jarenlange traditie was om gestandaardiseerde recepten te gebruiken en hierover een centrale administratie te voeren. Daarmee was de inhoudelijke overeenstemming al aanwezig en kon de focus worden gelegd op het verbeteren van het proces en de techniek. Dit is ook zichtbaar in Nederland. Het feit dat er op veel plaatsen ketendossiers voor diabetes zijn ontstaan heeft veel te maken met de St Vincent Declaration uit 1989, waarin de uitgangspunten en doelstellingen van goede diabeteszorg zijn vastgelegd.
Zorg voor heldere governance
In Denemarken zijn de ambitieuze plannen van de centrale overheid gestrand op het gebrek aan ondersteuning vanuit de regio’s. Inmiddels hebben de gezamenlijke regio’s de ontwikkeling van eHealth zelf opgepakt met concrete doelstellingen en projecten. Voorbeelden hiervan zijn de eerder genoemde sms-services en het patiëntengezondheidsdossier eJournal. Doordat de sturing op deze ontwikkelingen door de verantwoordelijken voor de zorg zelf wordt opgepakt is medewerking aan de projecten beter gewaarborgd.
Digitale daadkracht
De digitale toekomst in de zorg is onvermijdelijk. Het vraagt om durf en stuurmanskunst om dit binnen de dagelijkse werkelijkheid van de zorg te ontwikkelen. Het enthousiasme onder patiënten, professionals, financiers en bestuurders over de mogelijkheden van eHealth is aanstekelijk. Belangrijke randvoorwaarden voor succes zijn inmiddels ook bekend. Het is nu tijd voor digitale daadkracht: realistische e-health programma ’s waarin de verschillende belangen worden verenigd en een goede balans wordt gevonden tussen korte termijn resultaten en duurzame verbeteringen in de zorg.