Afgelopen week mocht ik dagvoorzitter zijn van een conferentie over ´Langer doorwerken in de zorg´. In opdracht van Stichting Senior Werkt werd vijf jaar geleden initiatief genomen tot onderzoek. Transvorm greep het onderzoeksrapport aan om de conferentie te organiseren.
Voor mij is vitaliteit dé grondslag van het denken over langer werken. In een dubbele betekenis nog wel: omdat je als jongere oudere vitaal bent èn doordat je er vitaal bij blijft.
Gemiddelde leeftijd stijgt
Eerstens releveer ik dat al sinds het midden van de achttiende eeuw de gemiddelde leeftijd van mensen stijgt en we mogen verwachten dat dit verder gaat. De arbitraire pensioenleeftijd van 65 jaar werd al eind negentiende eeuw in Duitsland gekozen, toen nog maar weinig mensen dat haalden. Het kabinet Drees zorgde in 1947 voor een gedenkwaardige mijlpaal met zijn´Noodvoorziening voor ouderen van dagen´. Intussen lag de gemiddelde levensverwachting in Nederland iets onder de 70 jaar. Anno 2012 ligt die boven de 80 en worden we vooral in vitale conditie oud. Logisch dat we steeds indringender het gesprek aanknopen over langer werken.
Vitaliteit
Vitaliteit krijgt daarnaast betekenis in de assumptie dat (langer) werken een goede bijdrage levert aan het behoud en de bekrachtiging van vitaliteit. Hoewel ik me realiseer dat hierover nog veel onderzoek nodig is en debat kan plaatsvinden, meen ik dat betekenissen van werkplezier, structuur en levensritme naast het bevestigen van sociaal-maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid een rol van betekenis spelen. Mijn moeder bijvoorbeeld; zij besloot op 72-jarige leeftijd nog een baantje aan te nemen in de begeleiding van licht dementerenden in het verzorgingshuis. Ze heeft een talent om respectvol en waardig met deze mensen om te gaan en doet op 87-jarige leeftijd, ondanks haar eigen somatische beperkingen, nog steeds wat in haar vermogen ligt om bij te dragen aan het welbevinden van Alzheimer-patiënten.
Langer werken loont
Om te stimuleren en faciliteren dat in de zorg, maar wat mij betreft geldt het alom, mensen langer werken, kunnen generieke en ondernemingsspecifieke krachten dienst doen. Generiek is als de pensioengerechtigde leeftijd in één klap naar 70 wordt gebracht. Dat zal even zeer doen, maar het zet wel zoden aan de dijk. Voor bepaalde groepen zullen en mogen uitzonderingen gelden, echter zonder afbreuk te doen aan de wettelijke regel die ik beoog. Ook van algemeen geldende aard is het argument van de noodzaak. Op de arbeidsmarkt ontwikkelt zich het tekort aan ervaren zorgmedewerkers. Dat vraagstuk vraagt om meerdere maatregelen, maar een daarvan zal zijn dat we langer werken.
Professionele performance
Zwaarwichtig, zo blijkt, is de ondernemingsspecifieke aandacht voor medewerkers. In allerlei toonaarden en met gegevens die waren ontleend aan onderzoek en ervaring, wezen wetenschappers en (zelfreflecterende) bestuurders in het rondetafelgesprek op nog heel wat uitdagingen om de professionele performance op te krikken. Moeilijk anders op te vatten als een indringende aansporing aan het adres van bestuurders en managers. Maar ook van ondernemingsraden en van individuele medewerkers die in hun loopbaangesprekken uitwijden over de mogelijkheden die zij voor zichzelf zien.
CAO-onderhandelingen
Dissonant in dit geheel van overwegingen en ontwikkelingen is de CAO. Vakbondsbestuurders zitten nog altijd op de golflengte van centrale regelzucht. Het bewijs voor deze stelling werd weer eens geleverd in de brieven van de bonden, waarmee zij hun inzet weergaven voor de huidige CAO-onderhandelingen. Bepaald geen voorbeeld van vernieuwende vitaliteit, eerder van conservatisme, regelzucht en machtscentralisme. Tekenen van vakbonden in her- of desoriëntatie. Dat brengt op het arbeidsvoorwaardenfront helaas nog kommer en kwel, treurnis en leed. Hopelijk zijn het de laatste stuiptrekkingen op de weg naar een vitaal stelsel met een compacte CAO en ruimte voor ondernemingsspecifieke afspraken waarvoor werkgevers zich alsdan sterk hebben te maken. In samenspel met medewerkers die de aantrekkelijke kanten van langer werken zien en ondervinden!