Nu de storm over de verborgen camera’s in het VUmc is gaan liggen wil ik wat opmerkingen van algemene aard bij de affaire plaatsen en een oproep doen aan de bazen van het VUmc. Want wat was het fascinerend!
Snelheid van het proces
Ik heb zelden zo’n snel proces van collectieve morele verontwaardiging gezien. Alle media deden eraan mee: twitter, blogs, radio, kranten, polls. De een stak de ander aan. Hoe verspreidt een boodschap zich? Door ‘besmetting’ zeggen we nu modern. Voor studenten social media en massacommunicatie moet het smullen zijn geweest. In twee dagen was de geplande tv-serie bijgezet op het kerkhof van afgeblazen projecten.
Collectieve verontwaardiging
De massale opwinding liet goed zien dat de samenleving een wil heeft en niet alles pikt. De volkswil heeft bepaald dat in zorginstellingen verborgen camera’s niet zijn toegestaan om er tv-programma’s mee te maken. De patiënt wil te allen tijde als subject bejegend worden en niet als object in een reportage en real life soap. De zorg heeft altijd naar mondige patiënten gestreefd. Welnu, in die doelstelling is zij met vlag en wimpel geslaagd. De patiënt heeft gesproken: dit nooit meer.
Kloof tussen bestuur en samenleving
Wat me vooral opviel was de kloof tussen het bestuur van het VUmc en de samenleving. Het VUmc vond integer en met alle zorgvuldigheid gehandeld te hebben. Daar dacht de samenleving volledig anders over. De verantwoordelijken hadden de grote morele opwinding niet zien aankomen. Dat laatste is raar. Hoe kan dat toch?
Het kan ten eerste zijn dat de verantwoordelijken van het VUmc gewoon ondeskundig zijn: te weinig kaas gegeten van wat besturen echt is. Ik zou alle incompetente bestuurders niet graag de kost willen geven. Deze verklaring is me gemakkelijk.
Een besluit voor een tv-serie neem je niet in je eentje en ik kan me niet voorstellen dat ze bij het VUmc allemaal ondermaats presteren. In elke organisatie zit wel een parel, iemand met een grote sensitiviteit voor ethische en publicitaire zaken. Er zal ongetwijfeld iemand gedacht hebben: niet doen, dan breekt de pleuris uit. Waarom is die persoon niet gehoord? We weten dat in organisaties (top)managers geregeld door rode stoplichten rijden. Teveel ambitie, groupthink en intimidatie liggen daaraan ten grondslag. Dat is de tweede verklaring waarvan ik hoop dat die niet goed is.
Ik heb een derde verklaring die me het meest plausibel lijkt. We zijn een samenleving waarin veel zaken gebeuren die geen precedent hebben. Sociale media, ketenvorming, massale zorg voor iedereen e.d. zijn allemaal noviteiten. Wat wel en niet kan, wat wel en niet handig is, moeten we al doende vast stellen. De geschiedenis is het laboratorium van de mensheid, maar dan moet die geschiedenis er wel zijn. En dat is in de moderne high tech samenleving niet het geval. De verborgen camera casus was ook zo’n noviteit. De ervaringen zijn opgedaan en de conclusies zijn getrokken.
Oproep aan VUmc
De schrijver Giphart liep ‘stage’ in het VUmc om inspiratie, ervaring en kennis op te doen voor een nieuw boek. Een prachtig idee. We hebben schrijvers, onderzoekers, cultureel antropologen nodig in organisaties. We moeten de patronen, de werking van de postbureaucratieën volledig doorgronden en in de vingers krijgen. Juist omdat moderne organisaties gebeurtenissen zonder verleden zijn. Ik hoop dat het cameraschandaal goed in gedocumenteerd gaat worden door onafhankelijke wetenschappers en schrijvers. Niet om aan te klagen maar om te begrijpen. Giphart kan daar een goede bijdrage aan leveren.
Geacht VUmc-bestuur: sla nou niet door. Laat die schrijver gewoon als pottenkijker binnen. Heus, de privacy zal niet worden geschaad en niemand zal er aanstoot aan nemen.