Het ministerschap is soms een vermoeiende functie. Als je minister bent, wil iedereen je spreken. Van alle kanten probeert men invloed op je uit te oefenen. Dat brengt een minister per definitie in een lastige positie.
Het is namelijk nooit mogelijk om iedereen tevreden te houden. Als je de ene kant kiest, wordt de andere kant boos. Luister je naar de andere kant, dan begint de ene kant te protesteren.
Meetlat
Er is een eenvoudige oplossing voor dit probleem. Hou altijd het algemeen belang in je achterhoofd. Iedereen die jou probeert te beïnvloeden, houd je langs de meetlat van het algemeen belang. Stel, je bent minister van Volksgezondheid. Dan is het duidelijk wat het algemeen belang is. Dat is een goede en betaalbare gezondheidszorg. Als iemand je probeert te beïnvloeden op een manier die dat algemene belang dient, dan luister je naar deze persoon. Anders wijs je hem vriendelijk de deur.
Maar dan ben je er nog niet. Als er maar één goede manier was om het algemeen belang te dienen, zou er geen verschil zijn in gezondheidsbeleid. Dat verschil is er wel. Geen enkele minister voert exact hetzelfde beleid als zijn of haar voorgangers. Naast afwegingen van algemeen belang bestaan er ook politieke afwegingen. Neem nu de discussie over marktwerking in de zorg. Zowel voor- als tegenstanders van marktwerking hebben hetzelfde doel voor ogen. Ze willen allebei goede en betaalbare gezondheidszorg. Ze dienen dus allebei het algemeen belang. Maar ze verschillen van mening over de manier hoe je dat doel bereikt. Wat doe je dan? Dan kies je als wijs bewindspersoon voor je eigen overtuiging.
Voorbeeld
Laten we een concreet voorbeeld nemen. Minister Schippers (Volksgezondheid, VVD) heeft gekozen voor meer marktwerking in de zorg. Ze breidt het zogenaamde B-segment uit tot 70 procent. De zorgverzekeraar en de zorgaanbieder onderhandelen over de prijs. Marktwerking dus. Er is ongetwijfeld een grote lobby geweest van mensen die deze uitbreiding van het B-segment geen goede zaak vonden. Zij hebben geprobeerd de minister te beïnvloeden, maar tevergeefs. Schippers luisterde naar de andere kant van de zaak.
Of je het nu eens bent of niet, het was een eerlijke beslissing van de minister. Dat er verschil van mening was, is niet erg. Zoals Schippers laatst in een Kamerdebat zei: “Er zal altijd debat zijn, omdat uw visie op de samenleving anders is dan de mijne.”
Helaas werkt het niet altijd zo. Soms botsen deelbelangen die niet beiden het grotere belang van een goede volksgezondheid dienen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij tabaksontmoediging. De tabaksindustrie kan nooit zeggen dat ze het belang van de volksgezondheid dienen. De anti-tabakslobby kan dat wel. In dergelijke gevallen is het de taak van de bewindspersoon om te kiezen welk deelbelang het algemeen belang dient. Naar dat deelbelang moet ze luisteren. Het andere deelbelang moet ze negeren. Ze gebruikt dus de meetlat van het algemeen belang.
‘Lobby van de preventie’
Laatst zei Schippers tijdens een debat met de Tweede Kamer iets opmerkelijks. Ze zei dat ze “de enorme lobby van de preventie (heeft) weten te weerstaan.” Ze vervolgde: “Je moet in dit land sterk in je schoenen staan om die lobby te weerstaan.” We pakken de meetlat van het algemeen belang erbij. Is het zo dat beide wegen, preventie of geen preventie, leiden tot een goede en betaalbare gezondheidszorg? Nee, dat is niet zo. Alle onderzoeken wijzen uit dat preventie helpt.
Rookontmoedigingsprogramma’s in het basispakket zijn een vorm van preventie. Het kost 20 miljoen euro, maar door deze maatregel zullen de zorgkosten dalen met 105 miljoen euro. Bovendien zullen meer mensen stoppen met roken. Deze preventieve maatregel is dus duidelijk in het algemeen belang van een goede en betaalbare gezondheidszorg. Het andere deelbelang, dat tegen preventie is, staat niet in dienst van het algemeen belang. Minister Schippers hoefde de ‘enorme lobby van de preventie’ dus niet te weerstaan, ze had gewoon kunnen luisteren naar verstandige adviezen.
In hetzelfde debat zei de minister: “Voor dit kabinet staat het volksgezondheidsbelang altijd voorop.” Helaas handelt ze daar niet naar. Laten we hopen dat de minister in de toekomst kiest voor het algemeen belang. Dat ze kiest voor goede en betaalbare gezondheidszorg. En dat ze kiest voor preventie. Dat ze dus echt een minister van Volksgezondheid wordt.
Onno van Schayck
Voorzitter van het Partnership Stop met Roken